nó mà không bị ô danh. Tôi những muốn chép lại ở đây văn kiện kỳ
cục ấy; nhưng tiếc là không có trong tay và không nhớ một từ nào của
văn kiện. Tôi thiết tha mong mỏi ai đó trong các bạn đọc, nhiệt tình vì
chân lý và sự công bằng, vui lòng đọc lại toàn bộ Những bức thư viết
từ núi; tôi mạo muội nói rằng bạn ấy sẽ cảm nhận sự mực thước kiên
cường chi phối tác phẩm, sau những lăng nhục rõ ràng và tàn ác mà
người ta vừa mới thi nhau dồn túi bụi lên tác giả. Nhưng, vì không thể
đối đáp những điều nhục mạ, bởi chẳng hề có nhục mạ, cũng không
thể đối đáp các lý lẽ, vì những lý lẽ này là không thể đối đáp, họ bèn
quyết định làm ra vẻ quá tức giận nên không muốn đối đáp, và quả
thật nêu họ coi những lập luận không sao phản bác nổi là những điều
nhục mạ thì họ phải tự thấy bị nhục mạ rất nhiều.
Các đại -biểu, chẳng hề than phiền về bản tuyên cáo khả ố đó, lại
theo con đường nó vạch ra, và đáng lẽ lấy làm vinh dự vì Những bức
thư từ núi mà họ che phủ đi để dùng làm vật chắn, họ lại hèn nhát
không biểu dương không thừa nhận tác phẩm viết để bảo vệ họ và do
họ khẩn cầu, không viện dẫn, không nêu tên, mặc dù họ ngấm ngầm
khai thác từ đó mọi lập luận, và việc họ theo đúng răm rắp lời khuyên
kết thúc tác phẩm chính là lý do duy nhất khiến họ thoát hiểm và chiến
thắng. Họ đã áp đặt cho tôi nghĩa vụ ấy; tôi đã làm tròn; tôi đã phục vụ
đến cùng tổ quốc và lợi ích của họ. Tôi đã yêu cầu họ hãy bỏ lợi ích
của tôi và hãy chỉ nghĩ đến họ trong những cuộc phân tranh. Họ bèn
dựa vào lời tôi nói và tôi chỉ còn xen vào việc của họ để không ngừng
khích lệ họ dàn hòa, tin chắc rằng, nếu ương ngạnh, họ chẳng khỏi bị
nước Pháp áp đảo. Điều này không xảy đến: tôi hiểu lý do, nhưng đây
không phải chỗ để nói ra.
Tác động của Những bức thư từ núi, ở Neuchâtel, thoạt tiên rất ôn
hòa. Tôi gửi một bản cho ông De Montmollin; ông vui vẻ nhận, và đọc
mà không phản bác. Ông đau ốm, cũng như tôi; khi bình phục ông
thân ái đến thăm tôi, và không nói gì hết. Trong khi đó sự xôn xao bắt
đầu; họ đốt cuốn sách chẳng biết ở nơi nào. Từ Genève, từ Berne, có
