bảo hủy tờ đó. Guy viết cho tôi là đã hủy; tôi chẳng biết anh ta có làm
việc ấy hay không; tôi đã thấy anh ta nói dối trong rất nhiều trường
hợp, thành thử thêm trường hợp này cũng chẳng phải chuyện kỳ lạ; và
từ bấy giờ tôi bị vây bọc trong bóng tối sâu thẳm qua đó tôi không thể
thấu hiểu được một thứ sự thật nào hết.
Vernes chịu đựng việc quy kết này với thái độ ôn hòa rất đáng
kinh ngạc ở một người giả sử không đáng bị quy kết, sau cơn thịnh nộ
anh ta đã phô bày trước đây. Anh ta viết cho tôi hai ba bức thư rất mực
thước, mục đích dường như cố tìm hiểu, qua thư trả lời của tôi, xem
tôi biết đến đâu, và có chứng cứ nào chống anh ta hay không. Tôi trả
lời anh ta hai lần, ngắn, lãnh đạm, khắc nghiệt về ỷ nghĩa, nhưng
không bất nhã về từ ngữ, và anh ta không tức giận. Đến lần thứ ba,
thấy rằng anh ta muốn có một kiểu trao đổi thư từ, tôi không trả lời
nữa: anh ta bèn làm cho tôi nói qua D’Ivernois. Bà Cramer viết cho
Du Peyrou rằng bà chắc chắn bài vu cáo không phải là của Vernes. Tất
cả những chuyện này không lay chuyển xác tín của tôi; nhưng rốt cuộc
vì tôi có thể lầm lẫn, và trong trường hợp như vậy tôi phải chính thức
tạ lỗi với Vernes, tôi liền bảo D’Ivernois nói với anh ta rằng tôi sẽ làm
anh ta hài lòng, nếu anh ta có thể chỉ ra cho tôi tác giả đích thực của
bài nhục mạ, hoặc ít ra cũng chứng minh anh ta không phải là tác giả.
Tôi làm hơn thế: cảm thấy rằng, rốt cuộc, nếu anh ta không có lỗi, thì
tôi không có quyền đòi hỏi anh ta chứng minh gì hết, tôi liền quyết
định viết, trong một bản trần tình khá đầy đủ, những lý do khiến tôi tin
chắc, và quyết định đặt những lý do này dưới sự phán xét của một
trọng tài mà Vernes không thể từ chối. Mọi người sẽ không đoán được
trọng tài tôi chọn là ai [Hội đồng Genève]. Cuối bản trần tình tôi tuyên
bố rằng, nếu sau khi xem xét và tiến hành mọi tra soát cần thiết, Hội
đồng phán định Vernes không phải tác giả bài nhục mạ, thì ngay tức
khắc tôi sẽ chân thành thôi tin anh là tác giả, tôi sẽ đến quỳ dưới chân
anh và xin anh tha thứ kỳ cho đến khi được tha. Tôi dám nói rằng,
