bản thân họ, mặc dù họ buộc phải thấy trong toàn bộ cuộc đời tôi hàng
ngàn tình cảm nội tâm không hề giống họ. Điều kỳ quái hơn nữa là
trong khi không cho tôi có mọi cảm nghĩ tốt hay vô thưởng vô phạt mà
họ chẳng có, họ luôn sẵn sàng gán cho tôi những cảm nghĩ thật xấu xa,
đến mức chúng không thể thâm nhập một tấm lòng người; thế là họ
thấy thật đơn giản khi để tôi mâu thuẫn với tự nhiên, và biến tôi thành
một quái vật đến mức thậm chí không thể có. Với họ chẳng điều gì phi
lý có vẻ khó tin khi điều đó định bôi nhọ tôi; với họ chẳng điều gì
khác thường có vẻ có khả năng khi điều đó định tôn vinh tôi.
Nhưng, dù họ có thể tin gì nói gì chăng nữa, tôi vẫn sẽ tiếp tục
trình bày trung thực những gì J-J. Rousseau là, làm và nghĩ, chẳng giải
thích chẳng biện hộ tính đặc dị của tình cảm và tư tưởng anh ta, cũng
chẳng tìm kiếm xem liệu những người khác có nghĩ giống anh ta hay
không. Tôi thấy rất thích đảo Saint-Pierre, và nơi ở ấy rất hợp với tôi,
thành thử do cứ đặt mọi ao ước vào hòn đảo, tôi ước ao không bao giờ
ra khỏi đó nữa. Phải thăm hỏi láng giềng, rồi giả sử phải đi đến
Neuchâtel, đến Bienne, đến Yverdon, đến Nidau, đã khiến trí tưởng
tượng của tôi mệt mỏi rồi. Tôi thấy một ngày ở bên ngoài đảo như một
ngày trừ vào hạnh phúc, và ra khỏi phạm vi của đảo đối với tôi là ra
khỏi môi trường của mình, vả chăng kinh nghiệm quá khứ đã khiến tôi
thành sợ sệt. Chỉ cần một điều tốt lành nào đó làm lòng tôi vui thích là
tôi phải nghĩ đến chuyện bị mất nó, và ước ao nóng bỏng được sống
nốt cuộc đời trên đảo không tách rời nỗi sợ buộc phải ra khỏi đó. Tôi
đã thành thói quen các buổi tối đến ngồi bên bờ hồ, nhất là khi nước
động. Tôi cảm thấy một niềm vui kỳ lạ khi nhìn những con sóng vỡ ra
dưới chân mình. Tôi coi đó là hình ảnh sự náo động của thế gian, và
hình ảnh sự yên bình nơi mình ở; đôi khi tôi mềm lòng với ý nghĩ êm
dịu này, đến mức cảm thấy trào nước mắt. Cảnh an tĩnh, mà tôi say mê
vui hưởng, chỉ bị khuấy động vì nỗi lo âu mất nó; nhưng nỗi lo này đi
tới mức làm phai vị ngọt ngào. Tôi cảm thấy cảnh huống của mình
thật bấp bênh, thành thử chẳng dám trông cậy ở nó. Tôi tự nhủ: “Ôi!
