chắc rằng tất cả chuyện này không phải một trò để nhạo báng mình.
Tôi những mong muốn vô cùng một cuộc hội kiến với Buttafaco; đó là
phương kế đúng để có những chứng giải mà tôi cần. Anh khiến tôi hy
vọng, và tôi hết sức nóng lòng chờ đợi. Về phần anh, tôi không biết
liệu anh có thực sự dự định như thế hay không; nhưng giả sử anh có
dự định thực sự, thì các tai họa của tôi cũng sẽ cản trở tôi tận dụng
điều đó.
Càng ngẫm nghĩ về công cuộc được đề nghị, càng khảo sát các
văn kiện có trong tay, tôi lại càng cảm thấy cần thiết nghiên cứu sát
gần cả dân tộc phải lập thể chế, cả miền đất họ ở, và mọi quan hệ qua
đó họ phải thích ứng với thể chế này. Mỗi ngày tôi càng hiểu hơn là
mình không thể đạt được từ xa mọi tri thức cần thiết để tự hướng dẫn.
Tôi viết thư cho Buttafaco về điều đó: bản thân anh cũng cảm nhận
như thế, và nếu tôi không quyết định đích xác đến Corse, thì tôi cũng
bận tâm rất nhiều về các phương kế để thực hiện chuyến đi này. Tôi
nói chuyện đó với ông Dastier, trước đây từng phục vụ tại đảo, dưới
quyền ông De Maillebois, nên ắt phải hiểu về đảo. Ông chẳng từ điều
gì để khuyên can tôi bỏ ý định ấy, và tôi thú thực rằng sự mô tả dễ sợ
của ông về người dân Corse và đất nước họ làm nguội lạnh rất nhiều
mong muốn của tôi đến sống giữa họ.
Nhưng khi những sự ngược đãi tại Môtiers khiến tôi nghĩ đến
việc rời Thụy Sĩ, thì mong muốn ấy hồi sinh do hy vọng rốt cuộc tìm
được ở những người dân đảo này sự an tĩnh mà người ta chẳng muốn
để cho tôi tại một nơi chốn nào hết. Chỉ có một điều khiến tôi kinh hãi
về chuyến đi; đó là tôi luôn bất tài và không ưa cuộc sống hoạt động
sẽ phải chịu đựng. Thích hợp để suy tưởng tha hồ trong cô quạnh, tôi
chẳng hề thích hợp để nói năng, hành động, thương lượng công việc
giữa mọi người. Tạo hóa đã cho tôi tài năng thứ nhất, và đã không cho
tôi tài năng sau. Trong khi ấy tôi cảm thấy, tuy không tham gia trực
tiếp các công việc chung, song một khi ở Corse, tôi sẽ bất đắc dĩ phải
phó mình cho sự sốt sắng của dân chúng, và đàm luận rất thường
