Canh khuya
Chao ôi, đã lâu lắm rồi mình chưa về nơi ấy, - tôi tự nhủ mình như vậy.
Từ năm mười chín tuổi đầu. Hồi nào đây tôi đã sống ở nước Nga, đã cảm
thấy nước Nga là của mình, được hoàn toàn tự do muốn đi đâu tuỳ thích, và
dù có đi tới khoảng ba trăm verxta
chăng nữa thì cũng chẳng phải khó
khăn gì cho lắm. Ấy vậy mà tôi vẫn không đi, cứ nay lần mai lữa hoài. Rồi
những năm, những thập kỷ cứ trôi, cứ qua đi. Thế mà nay đã không sao lần
khân được nữa rồi: hoặc bây giờ, hoặc không bao giờ đi được nữa cả. Phải
nắm lấy thời cơ duy nhất và cuối cùng, may được lúc canh khuya, sẽ không
ai bắt gặp mình cả.
Thế là tôi đi lên cầu để qua sông, nhìn được xa ra bốn phía xung quanh
trong ánh trăng của một đêm tháng bảy.
Nhịp cầu này sao quen thuộc, vẫn như xưa, hệt như tôi mới thấy nó ngày
hôm qua; nó thô sơ mà cổ kính, lưng gù và thậm chí như không phải bằng
đá nữa mà bằng một cái gì đó hóa đá với thời gian và trở thành muôn đời
muôn kiếp không tan (hồi còn là học sinh trung học tôi còn ngỡ là nó có từ
thời Batưi
kia) . Nhưng để nói lên cái cổ kính của thị trấn này chỉ còn
lại vài ba vết tích gì đó của những bức tường thành ở bờ dốc phía dưới ngôi
nhà thờ lớn với lại cây cầu này mà thôi. Còn tất cả đều chỉ là cũ kỹ, có tính
chất tỉnh lẻ, chứ không có gì hơn. Duy có một điều kỳ lạ, một điều chỉ rõ
được rằng từ khi tôi còn là một cậu bé con, là một chàng thanh niên cho tới
giờ, dù sao trên đời vẫn có một sự đổi thay nào đó, ấy là trước đây tàu
không chạy được trên con sông này, còn ngày nay hẳn là con sông đã được
khơi sâu và dọn dẹp sạch sẽ rồi. Mặt trăng ở phía bên trái tôi, ở nơi khá xa
trên dòng sông, và trong ánh trăng lung linh cũng như trong ánh nước lấp
lánh, rập rờn, tôi thấy trắng toát một chiếc tàu guồng mà ở đó dường như
trống rỗng (nó im lìm thế kia mà), - mặc dù mọi ô cửa mạn của nó đều sáng
ánh đèn giống như những con mắt vàng bất động, luôn phản chiếu xuống
nước thành những cột tia sáng vàng óng ánh và hệt như chiếc tàu đã được
