Ông già đang đứng dướn thẳng người trước mặt nhà quý tộc, mỉm cười
hiền lành và ra vẻ có lỗi. Làm thế nào được nhỉ, hoá ra ông già có lỗi vì là
đã sống quá lâu. Và chắc chắn cụ sẽ còn sống lâu hơn nữa nếu không ních
đầy hành tây vào bụng trong tuần chay trước ngày lễ thánh Piotr
.
Tôi còn nhớ được cả bà lão của ông già ấy nữa. Thường là bà lão vẫn
ngồi trên một chiếc ghế dài nhỏ ngoài bậc thềm, lưng cúi gập, đầu lắc lư,
thở chẳng ra hơi, hai tay bíu chặt lấy ghế, - và bà lão luôn nghĩ ngợi một
điều gì đó. “Chắc lại nghĩ đến của nả của mình đấy thôi”, - các bà các cô
bảo vậy bởi vì trong các hòm rương, “của nả” của bà lão quả là có nhiều
thật. Thế nhưng bà lão tưởng như chẳng nghe thấy gì, vẫn hơi nhướng đôi
mày lên một cách buồn bã mà nhìn vào đâu xa xa như kiểu người thong
manh, lắc lư mái đầu và hệt như đang cố nhớ lại một điều gì. Đó là một bà
lão to lớn, toàn thân tăm tối thế nào ấy. Chiếc váy len tự dệt của bà lão hầu
như là từ thế kỷ trước, đôi giày bện bằng dây thì như đôi giày của người
chết, cổ bà lão vàng khè và khô khẳng, chiếc áo sơ mi có băng chéo bằng
vải kẻ sọc lúc nào cũng trắng tỉnh trắng tinh, - “hệt như để bỏ vào săng
vậy”. Thế còn ở bên cạnh bậc thềm thì có một phiến đá to tướng, phiến đá
mà bà lão đã tự mua để xây mồ cho mình, cũng như là đã mua cả khăn liệm
nữa, một chiếc khăn liệm tuyệt đẹp có các vị thiên thần, có các thánh giá và
cả một bài kinh cầu nguyện in ở các mép khăn.
Nhà cửa của các hộ gia đình ở Vưxenki cũng hệt như các cụ già ấy vậy,
tất cả đều bằng gạch, và đều được xây từ đời ông bà ông vải. Còn nhà gỗ
của các nông dân giàu có, như của bác Xaveli, bác Ignat, bác Dron, thì đều
là hai, ba gian, bởi lẽ ở Vưxenki lúc bấy giờ còn chưa có luật lệ chia nhà
chia cửa. Ở những gia đình như vậy người ta nuôi ong, người ta tự hào về
con ngựa đực kéo khỏe, màu sắt xám, và người ta cai quản khu đất vườn có
nền nếp. Trong các sân phơi đều đen ngòm những đống gai dầu rậm rạp và
mập mạp, có cả nhà hong lúa và lán chứa lúa lợp hai mái; trong các kho
chứa cỏ và kho thóc nhỏ đều có cửa sắt để chứa giữ vải gai, xa quay sợi,
những chiếc áo lông cộc mới, các yên cương còn đủ bộ, các loại thưng đấu
đóng đai đồng. Trên các cánh cổng và trên các xe trượt tuyết đều đóng dấu
