NHỮNG NGHỊCH LÝ CỦA THỜI GIAN - Trang 348

NSD: Có thể tiếp cận không khó khăn, nhưng tra cứu và áp dụng thì rất khó
khăn. Đặc biệt là trong trường hợp công tác pháp điển hóa chưa được triển
khai thường xuyên như ở nước ta. Đây cũng là lý do giải thích tại sao một
vị quan tòa đã nói rất chân thành với Quốc hội rằng với hệ thống pháp luật
dân sự như hiện nay thì xử thế nào cũng được. Vấn đề là chúng ta có nhất
thiết cần phải có một hệ thống pháp luật để xử thế nào cũng được hay
không?

Theo tôi, chúng ta không cần một hệ thống pháp luật như vậy. Chẳng thà
xét xử theo công lý và lẽ phải, thì vẫn hơn là xử thế nào cũng được.

PV: Ngoài lý thuyết lập pháp, còn có công cụ nào khác để giải quyết từ gốc
vấn đề “lạm phát” luật, thưa ông?

NSD: Công cụ thì nhiều, nhưng chúng phụ thuộc rất lớn vào truyền thống
và văn hóa chính trị của từng nước. Ví dụ, cách thức tổ chức quyền lực để
các quyền có thể cân bằng và chế ước lẫn nhau chẳng hạn. Hạ viện có thể
thông qua dự luật, nhưng thượng viện có thể bác. Hạ viện, thượng viện có
thể thông qua dự luật, nhưng tổng thống có thể phủ quyết. Hạ viện, thượng
viện thông qua dự luật; tổng thống phê chuẩn dự luật, nhưng tòa án có thể
hủy bỏ dự luật bằng cách phán quyết rằng dự luật vi hiến. Một cách thức tổ
chức quyền lực như vậy sẽ hạn chế được sự lạm dụng điều chỉnh. Ở bang
Wasington (Hoa Kỳ), có thời kỳ một Thống đốc người gốc Hoa từng đã phủ
quyết tới gần 90% tất cả các dự luật được nghị viên bang thông qua.

Thứ hai, trong luật của nhiều nước thường có điều khoản “mặt trời lặn” quy
định về thời hạn chấm dứt hiệu lực của các quy phạm. Ví dụ Luật yêu nước
của Mỹ chỉ một năm là hết hiệu lực, trong thời gian đó cơ quan công quyền
có thể giám sát thư từ, email… của người dân vì an ninh quốc gia, nhưng
hết thời hạn thi hành thì phải chấm dứt việc đó. Muốn gia hạn hiệu lực lại
phải trình quốc hội thông qua.