IV
THAY ĐỔI CHẤN SONG
Cái vườn này ngày xưa lập nên để che giấu những trụy lạc bí mật, ngày
nay hình như nó lại biến thành nơi che chở những cuộc tình tự âm thầm,
trong trắng. Trong vườn chẳng còn giàn hoa, thảm cỏ, chẳng còn vòm cây,
hang đá nữa. Khắp nơi chỉ có cây lá rối bù, bóng râm tỏa xuống như một tấm
màn che: Ruộng dâu bãi bộc đã hóa nên Vườn Đào. Có cái niềm ăn năn nào
đó đã làm cho cảnh này trở nên tinh khiết. Cô hàng hoa bây giờ bán hoa cho
tâm hồn. Mảnh vườn xinh xắn ngày xưa bị bàn tay người làm tổn thương
nhiều, nay đã trở lại trinh bạch và e ấp. Ông Chánh Án và người làm vườn -
người thì theo dấu Lamoignon kẻ kế thừa Le Nôtre - đã cắt, xén, trang điểm,
sửa sang nó để làm nơi đàng điếm; thiên nhiên đã cướp nó lại, để bóng râm
lan tràn khắp nơi khắp nẻo và xếp đặt nó thành tổ uyên ương. Trong cảnh
hoang vắng ấy, có một trái tim đang sẵn sàng. Ái tình cứ việc là bước đến! Ở
đây đã có sẵn một ngôi đèn đủ cây lá, cỏ rêu, có tiếng chim thỏ thẻ, có bóng
tối êm ả, có cành cây xao động; ở đây cũng có cả một tâm hồn đầy dịu dàng,
tin tưởng, đầy thơ ngây, hy vọng và đầy cả ước mong, mộng tưởng.
Hồi ở nhà tu ra, Cosette còn ngây thơ gần như trẻ con; nàng mới hơn
mười bốn tuổi. Trên kia đã nói trừ cặp mắt ra, nàng xấu xí chẳng xinh đẹp gì.
Nàng không có một nét nào vô duyên, nhưng người gầy, vụng về, lại vừa rụt
rè, vừa táo bạo; có thể nói nàng là một cô “bé lớn” vậy. Việc giáo dục của
nàng đã hoàn thành; nghĩa là người ta đã dạy cho nàng biết đạo, nhất là biết
ngoan đạo; rồi đến “lịch sử”, nghĩa là cái thứ mà ở nhà tu người ta gọi là lịch
sử và địa lý, ngữ pháp, các vua chúa nước Pháp, một ít âm nhạc…
Nhưng thực ra, cái gì nàng cũng chẳng biết. Như thế cũng có cái hay mà
cũng nguy hiểm. Tâm hồn một thiếu nữ không nên để cho tối tăm; về sau sẽ
có những ảo ảnh quá đột ngột và quá chói lọi như trong gian buồng tối. Phải
cho nó một thứ ánh sáng êm dịu và kín đáo, thứ ánh sáng của hình ảnh sự vật
được phản chiếu lại hơn là thứ ánh sáng trực tiếp và gay gắt của sự vật. Thứ
ánh sáng mờ mờ ấy rất có ích, nó hơi khắc khổ một chút nhưng lại có khả
năng xua tan mọi nỗi lo sợ thơ ngây và ngăn ngừa mọi sự sa ngã. Chỉ có bản
