cán bộ Cách Mạng của ô Saint Marceau. Họ trao đổi khẩu hiệu cho nhau gần
như công khai.
Ngày 5 tháng sáu ấy trời vừa mưa vừa nắng. Đám tang của tướng
Lamarque đi qua Paris theo nghi lễ nhà binh, có vẻ trang nghiêm hơn một
chút vì Chính Phủ có ý đề phòng. Hai tiểu đoàn bộ binh trống trùm dạ đen,
súng chúc xuống đất, một vạn quốc dân quân gươm đeo cạnh hông và đoàn
pháo của họ đi đưa đám. Xe tang do một đoàn thanh niên kéo đi. Các võ
quan trong viện thương binh theo ngay sau xe, tay cầm những cành nguyệt
quế. Còn đằng sau là một đám đông không biết bao nhiêu mà kể, nhốn nháo,
lạ lùng, người thì có chân trong Hội Bạn Dân, trường luật, trường thuốc, lại
có những người tị nạn của tất cả các nước, cờ Tây Ban Nha, cờ Ý, cờ Đức,
cờ Ba Lan, cờ tam tài treo ngang, đủ mọi thứ cờ. Đây là trẻ em tay cầm
những cành lá xanh, đây là thợ đá, thợ mộc đang đình công, thợ in dễ nhận
ra ở cái đầu đội mũ giấy. Chỗ này hàng hai, chỗ kia hàng ba, vừa đi vừa reo.
Hầu hết mọi người cầm gậy hoa lên. Có người lại tuốt cả kiếm. Tuy không
theo trật tự nào cả nhưng tất cả đều có chung một linh hồn. Có khi nom ra
hỗn độn, có khi lại hàng ngũ chỉnh tề. Có đội tự chọn ngay người chỉ huy.
Một người với hai khẩu súng ngắn, ai cũng nom thấy hình như vừa đi vừa
điểm những người đi qua. Những hàng người giãn ra trước mặt anh ta. Hai
bên vệ đường, giữa các cành cây, ở các cửa sổ, ở các bao lơn, trên các mái
nhà, đầu người lố nhố: Đàn ông, đàn bà, trẻ con, người nào người nấy mắt
nhìn nhớn nhác. Một đám đông mang khí giới kéo đi, một đám đông ngơ
ngác đứng nhìn.
Về phía mình, Chính Phủ cũng theo dõi. Vừa theo dõi vừa nắm chặt chuôi
gươm. Ở quảng trường Louis XV, bốn tiểu đoàn xạ thủ ngồi trên lưng ngựa,
lính kèn dàn trước. Ở xóm La Tinh và Vườn Bách Thảo, đội vệ binh thành
phố được dàn trải khắp các phố. Ở Chợ Rượu, một tiểu đoàn lính đầu rồng,
một nửa trung đoàn kỳ binh thứ 12 đóng ở La Grève, còn một nhà thì đóng ở
ngục Bastille. Đại đội lính đầu rồng thứ 6 đóng ở Célestins, còn pháo thì dàn
chật ních cả sân điện Louvre. Số quân đội còn lại thì phải thường trực trong
trại, không kể những trung đoàn đóng xung quanh Paris. Chính Phủ lo sợ đã
sắp sẵn hai vạn bốn ngàn lính ở trong thành phố và bốn vạn lính đóng ở
ngoại ô để đối phó với đám quần chúng đầy hăm dọa.
