II
PARIS DƯỚI CÁNH CÚ BAY
Ai có cách gì bay lượn trên thành phố Paris lúc bấy giờ với đôi cánh dơi
hay cánh cú ắt tìm thấy một cảnh ảm đạm.
Cái khu chợ xưa cũ ấy giống như một thành phố ở trong một thành phố,
đường phố Saint Denis và đường phố Saint Martin chạy xuyên qua khu ấy và
hàng nghìn phố nhỏ và ngõ phố đâm ngang dọc qua hai đường kia, cái khu
chợ mà những người khởi nghĩa lấy làm căn cứ và đồn trú đó, người lượn
trên cao sẽ nhìn thấy như một cái hố đen tối và khổng lồ đào giữa Paris. Con
mắt như rơi vào một vực thẳm.
Vì đèn đường bị đập vỡ hết, cửa sổ đóng kín hết, nên ở đây không còn tia
sáng nào, không còn dấu hiệu nào của sự sống, không còn tiếng động nào, sự
cử động nào. Lực lượng cảnh sát vô hình của quân khởi nghĩa canh gác khắp
nơi và duy trì trật tự, tức là đêm tối. Giấu số ít trong một màn đêm rộng lớn,
nhân khả năng chiến đấu của mỗi chiến sĩ lên bằng những khả năng tiềm
tàng trong bóng tối, đó là chiến thuật cần thiết của khởi nghĩa. Khi đêm
xuống, mỗi cửa sổ thắp nến lên đều bị một phát đạn: Ánh sáng tắt, đôi khi
người chết. Bởi vậy không còn gì động đậy ở đây nữa. Chỉ còn kinh hãi, tang
tóc, hoảng hốt trong các ngôi nhà, ở ngoài đường thì một không khí ghê rợn
thiêng liêng. Cả đến những hàng dài cửa sổ và tầng gác, những nhấp nhô của
ống khói và mái nhà, những ánh phản chiếu lờ mờ trên nền đường lầy lội và
ẩm ướt. Mắt nhìn từ trên cao xuống cái vùng mờ tối ấy có lẽ sẽ nhìn thấy đây
đó, cách từng quãng, có những ánh sáng lù mù làm hiện lên những đường
gãy góc kỳ dị, những dạng kiến thiết khác thường, một cái gì như những ánh
ma trơi giữa một di tích đổ nát, đó là các chiến lũy. Ngoài ra là một cái hồ
bóng tối đầy sa mù nặng nề, ảm đạm; trên đó nổi lên sừng sững hình dáng im
lìm và rùng rợn của tháp Saint Jacques, nhà thờ Saint Merry và hai hay ba
tòa nhà đồ sộ khác, những công trình khổng lồ mà con người xây dựng đó
đêm tối lại biến thành hình ma bóng quỷ.
Chung quanh cái trận đồ bát quái vắng vẻ và dễ sợ đó, ở các khu phố giao
thông chưa tắc nghẽn và còn vài chiếc đèn đường thưa thớt đang soi sáng,
