III
TRONG LÚC COSETTE VÀ BÀ TOUSSAINT NGỦ
Jean Valjean trở vào nhà với bức thư của Marius.
Như con cú đang giữ chặt miếng mồi, ông lấy làm vừa ý với bóng tối
trong nhà. Ông sờ soạng bước lên thang gác, khe khẽ mở cửa ra và đóng trở
lại, rồi đứng im lắng nghe. Khi chắc chắc là Cosette và bà Toussaint đang
ngủ say, ông lấy diêm bật lửa nhưng hai tay run lẩy bẩy, phải đánh luôn ba
bốn que mới đỏ. Vì có cái gì như là một sự trộm cắp trong hành động vừa
rồi. Cuối cùng thì ông đã thắp được đèn lên, ngồi lại trên bàn, mở tờ giấy ra
đọc.
Những khi xúc động mãnh liệt, người ta không còn đọc được nữa, mà có
thể nói người ta vật ngửa tờ giấy trong tay ra, người ta bám riết lấy nó như
bám một miếng mồi, người ta giày vò, người ta chọc sâu móng tay giận dữ
hoặc vui mừng vào mình nó, người ta chạy vụt đến đoạn cuối, người ta nhảy
xổ trở về đoạn đầu. Trí óc khi chú ý lắm cũng lên cơn sốt, nó chỉ hiểu đại
khái, hiểu lờ mờ, hiểu cái chính, nắm được một điểm, còn tất cả đều như
biến mất. Trong bức thư Marius viết cho Cosette, Jean Valjean chỉ thấy có
mấy chữ: «“…Anh chết đây… Khi em đọc các dòng này thì hồn thiêng anh
sẽ về với em”.»
Nhìn hai dòng chữ ấy, mắt ông như bị chói lòa một ánh sáng ghê tởm.
Cảm xúc thay đổi đột ngột quá làm ông choáng váng. Ông nhìn bức thư của
Marius, trong lòng vừa kinh ngạc vừa say sưa: Trước mắt ông là một sự thật
rạng rỡ, cái chết của người mà ông đang thù ghét. Thâm tâm vui mừng, ông
thét lên một tiếng thét xấu xa: “Thôi thế là hết nhé". Câu chuyện kết thúc sao
mà nhanh quá chỗ người ta có thể mong ước thế! Con người làm trở ngại
cuộc đời ông thế là đã biến đi rồi. Nó tự ý biến đi, tự nguyện, chẳng ai thúc
đẩy cả. Jean Valjean chẳng làm gì, chẳng có tội gì trong việc ấy cả, thế mà
“con người ấy” lại sắp chết! Mà có lẽ hắn chết rồi cũng nên. Đến đây ông
tính toán: “Không. Hắn chưa chết. Rõ ràng là bức thư định viết cho Cosette
đọc sáng ngày mai, sau hai loạt súng nổ trong khoảng từ mười một giờ đến
mười hai giờ khuya cho đến giờ, không nghe thấy thêm gì nữa, chắc đến
