khúc Carmagnole thách thức khúc Marseillaise. Một cuộc thách thức điên rồ
nhưng anh dũng, vì chung khu ngoại ô đó là một anh hùng. Khu ngoại ô và
cái chiến lũy của mình giúp đỡ nhau. Ngoại ô tì vai vào chiến lũy, chiến lũy
tựa lưng vào ngoại ô. Chiến lũy rộng lớn dàn trải ra như một ghềnh đá làm
vỡ tan các chiến lược của những tướng lĩnh từng chiến thắng ở Châu Phi.
Những hang hốc, những u bướu, những mụn cóc của nó tuồng như nhăn nhở
và cười cợt với khói lửa. Đạn ghém vào đó thì tiêu tan trong vô hình, đạn
phá thụt trong đó, chìm trong đó, rơi sâu trong đó, đạn tròn chỉ chọc thủng
những lỗ sẵn có. Bắn phá hỗn độn thì được gì chứ? Và các trung đoàn quen
nhìn những cảnh chiến đấu dữ dội nhất phải lo ngại khi trông thấy các pháo
đài ác thú này, cái pháo đài lởm chởm như gáy lợn rừng và đồ sộ như quả
núi.
Ở cách một phần tư dặm, chỗ phố Temple đổ ra đại lộ, gần Lầu Nước,
nếu ai mạnh dạn thò đầu ra ngoài tiền diện cửa hàng của Dallemagne thì sẽ
thấy ở đằng xa, cạnh con sông đào, một bức thành lạ lùng. Bức thành ấy nằm
trên đường phố đi lên theo các bậc của khu Belleville, vào chỗ cao nhất của
cái dốc. Bức thành cao ngang tầng hai của các tòa nhà, làm thành một thứ
vạch nối các nhà bên phải với các nhà bên trái, như thể là đường phố đã quay
bức tường cao nhất của mình ra để tự đóng lối lại. Bức thành ấy xây bằng đá.
Nó thẳng thớm, đúng cách, lạnh lùng, dựng đứng, san bằng theo thước thợ,
nhắm thẳng bằng dây mực, cân đứng bằng dây chì. Có thiếu xi măng đấy,
nhưng cũng như ở một số tường thành La Mã, cái đó không làm lệch nét
kiến trúc mẫu mực của nó. Trông chiều cao có thể đoán được chiều dày.
Đường đỉnh song song với đường móng. Từng chặng trên mặt xám của nó,
có những lỗ châu mai rất khó nhận thấy, giống như những đoạn chỉ đen.
Khoảng cách giữa các lỗ châu mai ấy không đồng đều. Đường phố xa tăm
tắp vắng lặng. Tất cả cửa sổ, cửa ra vào đều đóng kín. Ở cuối phố có cái đập
chắn làm cho đường phố biến thành một ngõ cụt. Một bức thành im lìm và
yên tĩnh: Không nghe thấy gì, không nhìn thấy gì ở đó; không một tiếng kêu,
không một tiếng động, không một hơi thở. Một nhà mồ.
Mặt trời tháng sáu chói chang dội ánh sáng lên cái vật khủng khiếp đó.
Đó là chiến lũy của ngoại ô Temple. Đặt chân đến khu vực đó, thoạt nhìn
thấy nó thì kẻ bạo gan nhất cũng không khỏi tư lự trước hiện cảnh bí ẩn này.
