ma hay hóa làm cóc.
Ở đâu thì hầm mộ cũng ghê rợn, ở đấy nó lại còn thêm dị dạng dị hình.
Độ sâu của khoảng đất thụt khác nhau, và chiều dài, độ đặc cũng vậy, tùy
theo đất nền xấu nhiều hay xấu ít. Có khi khoảng thụt sâu trên dưới một mét,
có khi đến đôi, ba mét, cũng có khi không tìm thấy đáy nữa. Ở nơi này bùn
đặc chắc gần như đất, nơi kia gần như nước. Ở khoảng thụt Lunière, phải
trọn một ngày một người mới biến hết, còn khoảng Phélippeaux thì ngốn
người ta trong năm phút. Bùn đỡ thân người nhiều hay ít tùy độ đặc của nó.
Một đứa trẻ có thể thoát ở chính nơi người lớn bị chôn vùi. Nguyên tắc đầu
tiên để tự cứu là phải vứt bỏ hết những gì ta ôm, xách. Ném túi dụng cụ, hay
cái giỏ hoặc cái máng của mình, đó là việc làm đầu tiên của người thợ cống
khi cảm thấy đất dưới chân rung rinh. Đất thụt có những nguyên nhân khác
nhau: Đất quá giòn xốp; hoặc có một khoảng sụt nào đó trong lòng đất ở độ
sâu người ta không dò tới; hoặc là do những cơn mưa rào dữ dội mùa hè; hay
vì mưa dầm mùa đông; rồi cũng có thể là vì mưa nhỏ hạt mà liên miên. Có
khi sức nặng của những ngôi nhà kế cận làm trên đất vôi hay đất cát xô lệch
các vòm cống ngầm, làm cho chúng méo mó, hoặc là lòng máng vỡ ra và nứt
nẻ dưới sức ép đó. Sức ép của đền Panthéon một thế kỉ trước đây đã làm
ngáng trở một phần những hầm núi Sainte Geneviève như thế đó. Khi một
cái cống sụt dưới sức ép của nhà cửa, trong một số trường hợp, nó gây ra
một hiện tượng trên mặt đất là đá lát đường, nứt nẻ thành đường răng cưa;
vết rạn ở vòm cống, phát triển thành đường ngoằn ngoèo suốt chiều dài vòm
cống, do dễ thấy mà có thể cứu chữa nhanh chóng. Nhưng lắm khi sự phá
hoại bên trong không hiện thành một thương tích gì bên ngoài. Trong trường
hợp đó gây họa cho người thợ cống. Ai vào cống sụt không đề phòng, họ có
thể mất mạng trong đó. Sổ sách cũ còn ghi lại mấy ca thợ cống bị vùi lấp
cách đó trong khoảng thụt. Nó cho biết nhiều tên tuổi. Chẳng hạn tên anh thợ
cống sa lầy trong một khoảng thụt ở cửa cống phố Carême Prenant, anh
Blaise Poutrain; anh Blaise này là anh em với Nicolas Poutrain, người đào
huyệt cuối cùng ở nghĩa địa Innocents năm 1785, là năm mà nghĩa địa ấy hết
tồn tại. Còn có chàng Tử Tước trẻ lịch sự Escoubleau mà chúng tôi vừa nói
tới, một trong những anh hùng đã phong tỏa Lérida, ở đấy người ta mang bít
tất tơ, đàn vĩ cầm ra trước để xông lên đánh thành. Escoubleau một đêm bị
