IV
MỘT CON BÚP BÊ LÊN SÂN KHẤU
Ta còn nhớ, cái dãy cửa hàng giữa trời chạy từ nhà thờ đến tận cái quán
ăn Thénardier. Những quán ấy chờ bọn nhà giàu đi dự lễ nửa đêm đi qua,
nên quán nào quán nấy đều nến thắp sáng trưng trong những cái phễu bằng
giấy; cảnh ấy trông như “cảnh thần tiên”, theo lời ông thầy giáo trong làng,
lúc ấy đang ăn uống trong quống trong quán Thénardier. Trái lại trên trời
không có lấy một ông sao.
Cái quán cuối dãy dựng lên ngay trước mặt cửa hàng nhà Thénardier;
hàng bán đồ chơi, lấp la lấp lánh những giấy trang kim, những đồ thủy tinh,
những đồ bằng sắt tây rất đẹp. Bên ngăn ngoài, ở ngay đằng trước, bày một
con búp bê lót trên một lượt khăn bông trắng nõn. Con búp bê thật lộng lẫy,
cao tới gần bảy mươi phân, mặc một cái áo nhiễu màu hồng, đầu cài những
bông lúa vàng, tóc như tóc thật, mắt thì bằng men sứ. Suốt ngày những
khách tí hon dưới mười tuổi qua lại đều ngây người ra mà ngắm cái kỳ quan
ấy. Ở Montfermeil tìm đâu ra bà mẹ có đủ tiền hay thừa tính tiêu hoang mà
mua cho con cái của ấy. Con Éponine và con Azelma cứ đứng hàng giờ mà
ngắm con búp bê; cả con Cosette nữa cũng cả gan lấm la lấm lét nhìn trộm
búp bê.
Lúc Cosette bước ra ngoài, tay xách thùng, mặt rầu rĩ và khổ sở như thế,
mà nó cũng không nhịn được, phải ngước mắt nhìn con búp bê kỳ diệu ấy,
nhìn “cái bà quý phái ấy”, như nó nói. Con bé khốn nạn đứng đờ người ra.
Chưa lần nào nó được nhìn gần như thế. Nó tưởng gian hàng như một cái
cung điện nào; còn búp bê thì không phải là con búp bê, mà là một nàng tiên
hiển hiện. Con người bé nhỏ đáng thương ấy đang chìm sâu trong cảnh ảm
đạm lạnh lẽo bỗng nhiên thấy đứng trước một cảnh vui vẻ, lộng lẫy, giàu có,
hạnh phúc thoáng hiện ra như trong một luồng ánh sáng ảo mộng. Cosette
lấy cái trí thông minh thơ ngây nhưng đáng buồn của nó để ước lượng cái hố
sâu thăm thẳm phân cách nó với con búp bê này. Nó cho rằng phải là một bà
Hoàng Hậu hay ít ra là một nàng công chúa mới mua được “cái của ấy”. Nó
ngắm nghía cái áo hồng tươi đẹp, mớ tóc mượt, bụng nghĩ thầm: “Con búp
