đảo lộn tất cả đầu xuống đít, đít lên đầu, cho thằng gác cổng làm vua. Chúng
xô đẩy cả Châu Âu, chúng muốn nhào nặn lại trái đất, mỗi khi nhìn trộm
được hai cái bắp chân của những ả thợ giặt đang trèo lên xe bò thì chúng cho
đó là những hạnh ngộ về ái tình. Chao! Marius, cái thằng khố rách đi hò hét
giữa đường. Rồi thảo luận, rồi quyết nghị những biện pháp, chúng gọi những
cái đó là biện pháp, quỷ thần ơi! Cái hỗn độn cũng thấp bé đi rồi và trở thành
ngu ngốc rồi. Lão đã từng thấy hỗn độn, bây giờ lão thấy tường nát đây. Bọn
trẻ ranh thảo luận về đội cảnh vệ quốc dân quân, bọn mọi Ogibbewas và
Cadodaches cũng không làm thế! Bọn mọi rợ trần truồng đội mũ như quả
cầu bông, một cái chùy buộc vào cẳng, cũng không ngu độn như những cậu
tú tài ấy! Những đồ nhãi đáng 4 xu, mà nào “xét rằng” nào “quyết nghị” và
thảo luận, cãi lẽ! Trời sắp đổ sụp, đến lúc tận thế rồi! Cái trái đất khốn khổ
này sắp chết. Phải có một cơn nấc lên, chính nước Pháp đương thở cái hơi
thở dốc cuối cùng ấy. Thảo luận, cứ thảo luận nữa đi các con ạ. Chúng còn
đọc báo dưới vòm nhà hát Odéon thì chúng còn thảo luận. Chúng mất một
xu thôi và mất cả lẽ phải, mất cả lương tri, mất cả lý trí, tình cảm, cả tâm
hồn, mất cả gia đình. Báo chí toàn là đồ thổ tả, cả Cờ Trắng
nữa. Thực ra
Martainville là một tên Jacobins. Trời ơi! Marius, mày có thể đi khoe khoang
rằng mày đã làm cho ông mày thất vọng.
— Thật đúng quá. - Théodule nói.
Trong khi lão Gillenormand còn phải ngừng lại để lấy hơi, chàng khinh
kỵ binh lợi dụng thời cơ dõng dạc nói tiếp:
— Phải cấm hết tất cả các tờ báo, chỉ để Moniteur và chỉ cho đọc một
quyển sách: quyển Niên Biểu Nhà Binh.
Lão Gillenormand nói tiếp:
— Cũng như cái thằng cha Sieyès của chúng. Giết vua để rồi làm một
Nguyên Lão Nghị Viện. Bọn chúng rồi thế cả. Mày, tao, đồng chí, rồi cuối
cùng lại: Thưa ngài Bá Tước. Ngài Bá Tước to bằng cánh tay, bọn sát nhân
tháng chín! Nhà triết học Sieyès! Lão phải công bằng với chính mình để nói
rằng chẳng bao giờ lão coi những triết học của tất cả bọn triết gia ấy hơn cặp
kính của tên hề ở Tivoli. Ta đã thấy trên bến Malaquais bọn Nguyên Lão
Nghị Viện mặc áo khoác nhung tím thêu ong, với những cái mũ kiểu Henri
IV. Thật là dị hợm. Có thể nói đó là những chú khỉ ở triều đình cọp. Các
