lại, cho nên có phần chắc là những người chiêm ngưỡng lại được người ta
chiêm ngưỡng. Dù sao, trên đời cũng có những con người - phải chăng đó là
những con người? - Nhìn thấy rất rõ ở chân trời sâu thẳm của sự mơ màng
những đỉnh cao của tuyệt đối và có một hình ảnh dữ dội về quả núi vô biên.
Đức Cha Bienvenu chẳng phải là người như thế, ông không phải là một thiên
tài. Chừng như ông e sợ cái thứ cao siêu vì từ đó một đôi người, có khi là
những người vĩ đại, như Swedenborg và Pascal, đã rơi vào điên loạn. Nói
cho đúng, những sự suy tưởng mãnh liệt ấy có giá trị đạo đức và bằng những
con đường gay go như thế, người ta cũng đến gần sự toàn thiện lý tưởng. Về
phần Đức Cha Bienvenu, ông đi theo con đường nhỏ gần hơn: Kinh Thánh.
Ông không muốn cho áo lễ của mình mang những nếp gấp trên áo khoác
của Élie, ông không chiếu một tia sáng tương lai nào lên cảnh nhấp nhô tối
tăm của mọi biến cố, ông cũng không tìm cách tập trung lửa trời của sự vật
thành đuốc sáng, ông chẳng có tí gì của nhà tiên tri và của nhà hướng đạo.
Tâm hồn giản dị ấy yêu thương, thế thôi. Cho là ông có mở rộng sự cầu
nguyện đến một khát vọng siêu phàm, điều ấy có lẽ; nhưng người ta không
thể cầu nguyện nhiều quá cũng như không thể yêu thương nhiều quá. Và nếu
cầu nguyện quá lời kinh là tà tín thì Nữ Thánh Thérèse và Thánh Jérôme đã
là những người tà đạo rồi.
Ông nghiêng mình xuống những ai rên rỉ và những ai đang chuộc tội. Thế
gian hiện ra trước mặt ông như một cõi bệnh tật bao la. Ở đâu cũng cảm thấy
có cảm sốt, ở đâu ông cũng chẩn đoán ra sự đau đớn và không tìm cách đoán
biết bí ẩn, ông cố gắng băng bó vết thương. Cảnh tượng đáng sợ của mọi vật
trời sinh làm cho lòng trìu mến của ông càng phát triển. Chỉ một điều làm
ông bận là cố tìm cho mình và gợi ý cho người khác cách tốt nhất để thương
xót và đỡ đần. Mọi cái tồn tại trên đời, đối với nhà tu hành hiền từ và hiếm
có này, là một duyên cớ thường xuyên để ông buồn và tìm cách an ủi. Có
những người cày cực khai thác vàng; ông thì ông chuyên chú khai thác lòng
thương. Nỗi khốn khổ bao la của thế gian là hầm mỏ của ông. Bất kỳ ở đâu,
đau khổ cũng chỉ là cơ hội cho từ tâm. “Các người hãy thương yêu nhau",
ông cho lời nói ấy là đầy đủ, cũng không mong ước gì hơn; và đó là tất cả
học thuyết của ông. Một hôm, cái người tự cho mình là “triết gia”, cái ông
Thượng Nghị Sĩ ấy, mà trên kia đã nhắc đến, nói với ông Giám Mục:
