XIV
ÔNG NGHĨ GÌ?
Một lời cuối cùng.
Loại chi tiết nói trên, đặc biệt trong thời gian chúng ta đang sống đây, có
thể đem đến cho ông Giám Mục thành Digne một dáng dấp, “phiến thần”,
theo cách nói hiện nay đang thịnh hành. Điều đó khiến người ta hoặc chê
hoặc khen, nhưng đều nghĩ rằng ông có một trong những thứ triết học, riêng
chỉ thời đại chúng ta mới có và thỉnh thoảng thấy nảy mầm trong những bộ
óc cô độc, bám rễ vào đó và lớn lên dần đến mức thay thế cho các tôn giáo.
Chúng tôi đều nhấn mạnh điều này là không một ai trong số những người có
biết Đức Cha Bienvenu lại dám cho rằng mình có thẩm quyền để nghĩ như
vậy. Ngọn lửa soi sáng con người này là trái tim. Trái tim đã tuôn ra ánh
sáng để làm nên đức độ của ông.
Chẳng có học thuyết nào cả, chỉ có nhiều hành động. Những thuyết lý cao
xa, khó hiểu làm cho người ta choáng váng; chẳng có dấu hiệu gì là ông đem
trí óc dấn vào những thứ viễn tưởng mù mờ. Người tông đồ có thể bạo phổi,
nhưng ông Giám Mục cần phải dè dặt. Chắc chắn là ông đã tự bảo mình phải
thận trọng đừng đi quá sâu vào một số vấn đề có lẽ chỉ dành cho những đầu
óc lớn và táo tợn. Dưới cổng tò vò của bí điều có sự ghê sợ linh thông;
những cửa ngõ tối om ấy mở toang hoác đấy, nhưng có gì như nói với ta,
những kẻ bộ hành trên đời, rằng không nên vào đó. Ai vào đó sẽ gặp tai họa.
Trong chỗ cao sâu khôn tả của trừu tượng và thuyết lý đơn thuần, những
thiên tài, có thể nói là đứng trên các giáo điều, đề nghị ý mình lên Chúa. Lời
cầu Chúa của họ đồng thời là một lời đề nghị táo bạo xin tranh luận. Sự tôn
sùng của họ cũng là cách chất vấn. Đó là tín ngưỡng trực tiếp, đầy lo âu và
trách nhiệm của những ai muốn thử trèo những đỉnh cao chênh vênh của tôn
giáo.
Sự suy nghĩ trầm tư của con người không có giới hạn nào. Hoàn toàn chịu
trách nhiệm về công việc của mình, nó phân tích và đi sâu vào sự bừng sáng
của chính mình. Có thể nói rằng, do một thứ phản lực tốt đẹp, nó làm cho cả
tạo vật cũng chói lòa; thế giới bí ẩn chung quanh ta hễ nhận cái gì là có trả
