Không ai có thể hiểu nổi tại sao Von Havenstein, một con người
vẫn luôn kiêu hãnh về tinh thần trách nhiệm của mình, lại có thể
trơ mặt bám lấy cái ghế chủ tịch một cách tuyệt vọng và nhục nhã
trước bao nhiêu lời phản đối. Song ông liên tục đay đi đay lại rằng
nếu ông ra đi, tình hình chỉ xấu thêm mà thôi. Xét trên nhiều
phương diện, chính lòng tự kiêu với tư cách là một viên chức nhà nước
đã ngăn ông từ chức, vì nó đồng nghĩa với việc thừa nhận trách
nhiệm của mình đã phá hủy tan tành đồng mark Đức và đi liền với
nó là món tiền dành dụm của biết bao nhiêu người dân Đức lương
thiện. Cuối cùng ông chỉ chịu nhượng bộ quá lắm là sẽ từ chức sau
một khoảng thời gian dài vừa phải, chừng mấy tháng, để “bảo toàn
danh dự.”
Quá mệt mỏi vì Von Havenstein, Stresemann quyết định qua mặt
ông ta bằng cách đặt ra chức Ủy viên tiền tệ nằm ngoài tầm kiểm
soát của Ngân hàng Trung ương Đức. Do vậy, khi đồng tiền mới ra
đời vào ngày 15 tháng Mười Một, năm 1923, nước Đức bỗng rơi vào
một tình cảnh hết sức trái khoáy là có tới hai đồng tiền chính thức
– đồng mark cũ (Reichsmark) và đồng Rentenmark mới – cùng lưu
thông song song, được phát hành bởi hai ngân hàng Trung ương hoàn
toàn độc lập với nhau. Ở đầu này thành phố là Schacht, làm việc
giữa căn nhà kho đựng chổi tồi tàn mới sửa lại; còn ở đầu kia, là
Von Havenstein, náu mình trong tòa nhà ốp sa thạch đỏ uy nghi
đường bệ trên phố Jagerstrasse, song ngày càng bị cô lập và lãng
quên. Mặc dù Ngân hàng Trung ương Đức giờ đã thôi không cung
cấp tiền cho chính phủ nữa, song những cỗ máy in khổng lồ của nó
vẫn tiếp tục nhả ra hàng nghìn tỷ mark mỗi ngày để phục vụ cho các
doanh nghiệp tư nhân.
Cả Schacht và Von Havenstein đều không thèm nhọc công tính
đến chuyện liên lạc với đối phương. Sự đối nghịch giữa hai người
không thể gay gắt hơn – Von Havenstein, một quý ông đích thực của
