áp lực với chính quyền Pháp và các nhóm kinh tài khác, để được ưu đãi
trong lãnh vực thương mại, kinh doanh. Về đường lối chính trị, Bùi Quang
Chiêu chủ trương theo dùng thuyết “Pháp Việt đề huề” do Toàn quyền
Albert Sanaut đề ra. Trong một bài xã luận trên báo “Diễn đàn Đông
Dương” số 47, ra ngày 26-11-1926, ông viết: “Người Pháp đã góp phần thắt
chặt tình hữu nghị Việt Pháp, tạo nền móng vững chắc để từ đó Đông
Dương sẽ vươn lên đẹp đẽ và vững mạnh. Người Việt nam đã từng yêu mến
nhiều người Pháp có thiện chí mà họ xem như là bạn thân, anh cả; những
người anh cả này sẵn sàng đền đáp lại, giúp đỡ anh em…”.
Bắt đầu từ năm 1917, đến năm 1926, Bùi Quang Chiêu cùng các bạn
từng du học ở Pháp về như Nguyễn Phú Khai, Võ Hà Trị, mở ra một thời kỳ
mới trong việc phát triển báo chí tiếng Pháp ở Nam Kỳ.
Cuộc đời làm chính trị của Bùi Quang Chiêu có thể phân làm 3 giai đoạn:
Giai đoạn đầu, ông viết cho tờ “Diễn đàn bản xứ” của Nguyễn Phú Khai.
Ông Nguyễn Phú Khai là người sinh tại tỉnh Bà Rịa, trong một gia đình
điền chủ lớn. Sau khi học xong bậc trung học dê nhứt cấp (theo cách phân
chia giáo dục ngày nay), ông được thâu nhận vào trường Thuộc địa năm
1904. Sau đó, ông học tiếp, đậu bằng kỹ sư công chánh. Thế chiến thứ nhứt
bùng nổ (1914), Khai gia nhập quân đội Pháp với cấp bậc Thiếu uý. Về Sài
gòn, Nguyễn Phú Khai cùng với Bùi Quang Chiêu lập tờ báo Pháp ngữ
“Diễn đàn bản xứ”, để vận động cho Việt nam được hưởng quy chế lập hiến
như Úc. Theo chủ trương của Nguyễn Phú Khai: “Sở dĩ dân tộc Việt nam
nghèo khổ vì các quan lại Pháp Nam đàn áp, bóc lột, còn Hoa kiều tiếp tay,
bằng cách nắm vận mạng kinh tế. Đó là nguồn gốc của một quốc gia nghèo
và chậm tiến”. Theo Khai, muốn cho đất nước tiến bộ, không cần phải độc
lập mà cần mở mang kinh tế, có nghĩa là người Việt phải đứng ra tham dự
vào các hoạt động kinh tế, cạnh tranh để đem quyền lợi về cho người bản
xứ. Trong tinh thần tranh thương với Hoa kiều, chính Nguyễn Phú Khai là
một trong những người Việt đầu tiên lập nhà máy xay lúa ở Mỹ Tho năm
1915. Quan điểm của Nguyễn Phú Khai được Bùi Quang Chiêu nhiệt thành
chia sẻ. Cả hai nhiều lần cổ võ lập trường bằng những bài báo trên “Diễn
