Cuộc tranh chấp ngai vàng khi vua Hàm Nghi xuất giá, bắt đầu giữa
Nguyễn Hữu Độ và Phan Đình Bình.
Cả hai từng là Tổng đốc. Ai cũng muốn đưa người thân tín của mình lên
ngôi: Nguyễn Hữu Độ lúc đó sắp gả con gái là Nguyễn Thị Nhàn cho Ưng
Kỵ (tức vị, lấy đế hiệu Đồng Khánh), rể lương lai.
- Phan Đình Bình thì vừa là nhạc phụ của Dục Đức (cha bà Phan Thị
Điều, mẹ Bửu Lân), vừa là nhạc phụ của Ưng Kỵ.
Cuộc tranh chấp hạ màn khi Ưng Kỵ (Đồng Khánh) được Khâm sứ
Palasne de Champeaux đưa lên ngôi, với chiêu bài trung hưng dòng chinh
thống” (tức tôn lập con vua Tự Đức, thay thế vua Hàm Nghi, vốn là con tư
sinh của Hường Cai).
Phe Nguyễn Hữu Độ thắng thế, nắm nhiều quyền hành, loại bỏ dần phe
cánh Phan Đình Bình. Ngay đến Phan Đình Bình cuối cùng cũng bị Đồng
Khánh bức hại.
Mộng làm vua của dòng Thoại Thái Vương Hường Y chấm dứt. Nào
ngờ, khi Diệp Văn Cương ra Huế, rồi xung vào Viện Cơ Mật, làm thông
ngôn kiêm giáo sư dạy chữ Pháp cho Đồng Khánh, thì phe Thoại Thái
Vương bỗng nhiên gặp cơ hội ngàn năm một thuở.
Ỷ mình được pháp tin cậy, Diệp Văn Cương tự tung tự tác. Sau khi ông
cưới được bà công chúa Thiện Niệm, em vua Dục Đức. Chưa bằng lòng, tự
mãn với chức vụ hiện tại, ông Cương còn tiếp tục thông dâm với nhiều
công chúa, tự giải quyết việc triều chính, sú dụng nghi vệ thiên tử. Người
Pháp tin cậy ông Cương đến nỗi Phụ chính Nguyễn Trọng Hợp ban cho ông
một thẻ bài ra vào hoàng thành bất cứ ngày đêm.
Hồi đó, bên cạnh triều đình có ông Diệp Văn Cương thay mặt, còn phía
Khâm sứ có Lê Duy Hinh, cũng người Nam làm ký lục ông Hinh vốn ganh
tỵ với ông Cương vì thấy địa vị Cương ngày một quá lớn. Trong việc chọn
Bửu Lân giữa các đại thần có sự tranh chấp gay gắt:
Lê Duy Hinh, 1884, đã từng đề nghị Hường Hưu thay vua Kiến Phước
nhưng Tôn Thất Thuyết không đồng ý. Sau này Hinh muốn chọn một người
