cháu thuộc dòng trưởng Hoàng tử Cảnh. Diệp Văn Cương đề nghị chọn
Bửu Lân, con trai Dục Đức. Bởi thế, do sự dàn xếp của Diệp Văn Cương,
đầu năm 1889, triều đình Nguyễn đã chọn con Dục Đức là Bửu Lân lên
ngôi, thay vì Hoàng tử Bửu Đảo, con của Đồng Khánh. Đích thân anh em
Diệp Văn Cương còn huấn luyện cho Bửu Lân ít câu tiếng Pháp, cùng cách
bắt tay chào hỏi theo kiểu Tây phương, khiến Rheinart vội tuyên bố Bửu
Lân là “con nuôi của nước Pháp”. Bản tin trên tờ Le Courrier d’Hai phong,
mà có người nghi do Nguyễn Trọng Hợp là tác giả, có nhiều chi tiết lạ lùng.
Theo báo này, hôm các đại thân họp để chọn ứng viên lên ngôi, thay thế
Đồng Khánh vừa băng hà, Diệp Văn Cương lớn tiếng đưa ra quyết định:
- Các ông có biết ai sẽ lên ngôi, kế vị Hoàng đế Đồng Khánh không?
Các đại thần chưa trả lòi, thì Diệp Văn Cương nói tiếp, không đợi họ có ý
kiến. Ông chỉ vào bàn tay đang xòe ra của mình, có viết 3 chữ “Chiêu Bửu
Lân”, và nói với họ:
- Đây là người sẽ lên ngôi, kế vị ngai vàng?
Lời nói ấy như một mệnh lệnh. Các quan dù căm giận cách mấy cũng
phải im lặng vì thế lực của ông Cương. Liền theo đó, ông Cương dẫn một
phái đoàn gồm các quan đại thần xuống ngục thất, nơi mẹ con Bửu Lân bị
giam lúc cậu ta mới 2 tuổi, rước ông hoàng bé này lên làm vua. Biến cố đó
khiến Diệp Văn Cương gia ơn cho mẹ con Bửu Lân quá lớn. Sai lầm
nghiêm trọng qua đoạn văn trên là tên thánh “Chiêu” của Bửu Lân, tức vua
Thành Thái, chỉ được biết sau khi các quan mở hộp vàng để chọn lên huý
cho vua (có bộ Nhật, do vua Minh Mạng đặt ra).
Như thế tác giả bài viết, chẳng hiểu do vô tình hay cố ý, đã thêm mắm
muối cho câu chuyện kể của mình thêm hấp dẫn. Trong một văn thư của
phủ Phụ chính, do Nguyễn Trọng Hợp soạn thảo và Ngô Đình Khả dịch
sang tiếng Pháp, để yêu cầu báo Le courrier d’Haiphong cải chính, Cơ Mật
viện cực lực bác bỏ bản tin của tờ Courrier d’Haiphong. Ngoài ra, viện Cơ
Mật còn yêu cầu chính phủ bảo hộ Pháp phải trục xuất cả Diệp Văn Cương
cùng Lê Duy Hinh khỏi lãnh thổ An-nam. Tuy nhiên, người Pháp vẫn nghi
chính Nguyễn Trọng Hợp đã đứng đằng sau vụ scandal này, vì nhóm
