lương sắp rơi vào tay giặc, bèn ra lịnh đục thủng thuyền và chết theo
thuyền. Để kỷ niệm và lưu truyền cái chết của trung nghĩa ấy, dân chúng
gọi chỗ này là “sông Xá Hương”. Theo các thương nhân đi ghe thương hồ
xuôi ngược Sài gòn về miền Tây và ngược lại, mỗi lần qua miễu Bần Quỳ,
thường hay bị cướp chặn đường. Một nữ tướng cướp nổi danh hồi nửa thế
kỷ trước đây còn gọi “Bà Nở” nghe đâu là con gái ông Quản Xô, cựu nghĩa
binh thất trận về hùng cứ nơi đây. Hai bên bờ sông Vàm Cỏ từng in dấu vết
chân của nghĩa quân Trương Công Định, Thủ Khoa Huân qua lại nhiều lần.
Những địa danh như Trường Bình, Vàm Bao ngược, đám lá tối trời, đồn
Kiểng Phước… đều nhắc lại những sự kiện lịch sử, những chiến công của
nghĩa quân kháng Pháp hồi cuối thế kỷ 19:
Trên trại đồn điền hoa khóc chủ,
Dưới Vàm Bao ngược sóng kêu oan!
(Nguyễn Đình Chiều)
Dõi theo bước Nam tiến, ông bà ta tới vùng đất mới thường chọn những
giồng đất cao lập nghiệp: Gò Sơn quy, Gò Khổng tước Gò Tre, Gò Cát,
giồng ông Huê, giồng Tháp, giồng ông Nâu… Cuối thế kỷ 19, Gò Công còn
hoang vu, nhiều lùm bụi, chưa khai phá. Dọc theo bờ biển từ Vàm Láng
xuống Tân Thành, Cửa Tiểu, là những rừng cây ngập mặn như đước, vẹt,
xú, lá dừa đầy đặc, che khuất, kín đáo. Vì lẽ đó, các cuộc khỏi nghĩa chống
Pháp của các sĩ phu miền Đông, sau khi thất bại đều rút về Gò Công để
củng cố binh lực.
Khi những đợt di dân đầu tiên từ miền ngoài tới đây hồi cuối thế kỷ 17
tìm nơi cao ráo, nơi sông sâu nước chảy dựng nhà, phá rừng làm rẫy, làm
ruộng. Địa danh “Gò Công” còn nhắc lại sự tích, một địa thế thiên nhiên
“Gò đất cao ráo, có nhiều chim công làm ổ, sanh sôi nẩy nở từ thế hệ này
qua thế hệ khác”. thuở đó, Gò Công chưa có đường bộ. Mọi việc giao
thông, chuyên chở, đi lại đều dùng thuyền, tam bản, xuồng ba lá và ghe
chài. Sông Tra, nối liền với sông Vàm Cỏ, là thuỷ lộ quan trọng giúp người
Gò Công qua lại Tân An, Thủ Thừa, Mỹ Tho, lên Chợ Lớn, Sài gòn…
