Còn một tác hại nữa nảy sinh khi các bậc cha mẹ ép con cái mình thực hiện những nhiệm vụ
mà những bộ não nhỏ bé chưa đủ khả năng thi hành. Những vị phụ huynh kiêu căng thường dễ
thất vọng, phật lòng hay tức tối khi con mình không chịu làm theo – đó là những phản ứng mà
trẻ có thể nhận thấy từ lúc tuổi còn rất nhỏ và cực kỳ mong muốn tránh khỏi.
Kiểu mất kiểm soát này rất độc hại. Nó có thể tạo ra một trạng thái tâm lý gọi là “tuyệt vọng do
huấn luyện”, có thể gây thương tổn cơ học tới trí não của trẻ. Trẻ nhận ra rằng em không thể
chế ngự được những kích thích tiêu cực (cơn giận dữ hay thất vọng của bố mẹ mình) xảy ra với
mình hay những tình huống gây ra kích thích ấy. Hãy thử tưởng tượng một cậu trò lớp 3 sau
giờ học mỗi tối, phải về nhà, nơi có một ông bố say xỉn đánh đập em. Cậu chàng bé bỏng bắt
buộc phải có một ngôi nhà, nhưng có một ngôi nhà như thế thật kinh khủng. Em sẽ nhận được
một thông điệp rằng không có lối thoát nào đâu, và cuối cùng em cũng sẽ không gắng sức thoát
ra, kể cả khi có một phương cách nào hiển hiện đi chăng nữa. Đó là nguyên do tại sao tình
trạng này được gọi là tuyệt vọng do huấn luyện. Và không cần phải lạm dụng thể chất mới gây
nên tình trạng này.
Tuyệt vọng do huấn luyện chính là cánh cửa nhanh nhất dẫn tới trầm uất, ngay từ tuổi ấu thơ.
Tôi có quen biết cha mẹ của một sinh viên tự sát; có cha mẹ thuộc mẫu người cao ngạo,
chuyên hạch sách. Mặc dù trầm uất là một chủ đề rất phức tạp, thì lời nhắn để lại khi tự sát của
em đã gợi ra cho thấy những hành động quyết liệt này phần nào đó chính là phản ứng trước
việc em nhận thấy mình không thể đáp ứng được kỳ vọng của mẹ cha. Đây chính là một bằng
chứng mạnh mẽ thể hiện rằng trí não không mấy hào hứng với việc học hành; nó chỉ say mê
với chuyện sinh tồn.
Hãy khắc cốt khi tâm điều này trước khi con cái bạn chào đời: dạy dỗ con cái không phải là một
cuộc đua. Trẻ càng không phải là thước đo thành công của người lớn. Ganh đua có thể truyền
cảm hứng, nhưng những gánh nặng lỗi lầm sinh ra từ nó lại có thể mắc nối não bộ con bạn theo
một phương cách độc hại. So bì con mình với con cái người khác sẽ không thể đưa chúng, hay
là chính bạn, đến được cái đích mong muốn.
Có những phương cách tuyệt vời để tối đa hóa sức mạnh trí não của con bạn. Hãy tập trung vào
các hoạt động vui chơi cởi mở, tương tác phi ngôn từ thật nhiều, và tán thưởng nỗ lực của trẻ –
những loại “phân bón”, theo số liệu thống kê, có tác dụng tăng cường năng lực trí não của trẻ,
gần như ở bất cứ xuất phát điểm nào cũng vậy. Những thứ này không hề khó thực hiện. Mà suy
cho cùng, lớp vỏ hoạt động của trí não đã được rèn đúc từ một thế giới rất xa xưa, không chỉ là
thời tiền Internet, mà còn là kỷ tiền Băng Hà.
Những điểm cốt yếu
• Những yếu tố có tác dụng tốt với học tập là: Nuôi con bằng sữa mẹ, trò chuyện với con cái
bạn, vui chơi có hướng dẫn và tán thưởng nỗ lực thay vì khen ngợi trí thông minh của trẻ.
• Não bộ hứng thú với việc tồn tại hơn là kiếm được điểm tốt ở trường học.
• Ép buộc trẻ học một môn nào đó trước khi trí não sẵn sàng chỉ gây hại mà thôi.
• Những hoạt động nhiều khả năng gây tổn thương việc học tập giai đoạn đầu của trẻ bao gồm:
tiếp xúc quá nhiều với ti vi, tình trạng tuyệt vọng do huấn luyện và trì trệ một chỗ không vận
động.
