miêu tả hai bể cá này trước, sau đó mới đến con bò cạp.
Vỏ não: Tri giác và tư duy
Hai phần bể cá riêng rẽ hợp lại với nhau là hai bán cầu chính của não bộ, gọi theo đúng logic là
bán cầu não trái và bán cầu não phải. Mỗi bán cầu lại được che phủ dưới một lớp bề mặt dày,
không phải từ thủy tinh, mà là một lớp vỏ phức hợp tạo bởi các tế bào thần kinh và các phân
tử. Lớp màng tế bào bao phủ bên ngoài này chính là vỏ não. Vỏ não chỉ dày bằng vài tế bào hợp
lại, nhưng nó không giống với bất cứ phần vỏ não của loài động vật nào trên thế giới. Chính lớp
màng này khiến chúng ta là-con-người. Một trong số rất nhiều chức năng đặc biệt của nó là tư
duy trừu tượng (ví như, thực hiện các thuật toán đại số). Ngoài ra vỏ não còn liên quan đến cả
quá trình xử lý các thông tin giác quan ngoại vi (ví như, phát hiện ra một con hổ răng kiếm).
Nhưng chúng ta không cảm thấy bị đe dọa trước những thuật toán đại số lẫn những con hổ
răng kiếm, ấy là nhờ vỏ não. Và đó chính là công việc của “con bò cạp”.
Hạch hạnh nhân: Cảm xúc và trí nhớ
“Con chân đốt” nằm trong não bộ này là một phần trong cấu trúc gọi là hệ limbic, nghĩa là hệ
viền. Đôi càng của bò cạp, chia đều ở hai bán cầu não bộ được gọi là hạch hạnh nhân
(amygdala), nghĩa là “quả hạnh” (hình dạng của nó đúng là rất giống vậy). Hạch hạnh nhân sản
sinh các cảm xúc và rồi lưu trữ ký ức về những cảm xúc mà nó sinh ra. Thực tế, bạn sẽ không
thể nhìn thấy hình dạng con bò cạp. Vùng limbic bị che khuất bởi những cấu trúc khác, trong
đó bao gồm cả một búi liên kết tế bào dày đặc không thể xuyên thủng, treo lủng lẳng xuống từ
mỗi mi-li-mét bề mặt bể cá kia. Nhưng hạch hạnh nhân không chỉ kết nối với một mình vỏ não.
Nó còn được kết nối với những khu vực điều tiết nhịp tim, hai lá phổi và cả những vùng kiểm
soát khả năng vận động nữa. Cảm xúc thực sự được phân bố dọc theo những kết cấu tế bào rải
rác trên khắp bộ não.
Đúng là chuyện phiếm!
Khu vực trung tâm hạch hạnh nhân có một mối kết nối rất to, dày tới một vùng não bộ gọi là
“thùy đảo”, một vùng tương đối nhỏ bé gần chính giữa não bộ. Đây là một phát hiện quan
trọng. Thùy đảo, với sự hỗ trợ từ người anh em hạch hạnh nhân của mình – giúp sáng tạo nên
những bối cảnh phù hợp về mặt cảm xúc cho những thông tin giác quan trỗi dậy từ mọi nơi
trên cơ thể chúng ta, từ đôi mắt, đôi tai, mũi và các ngón tay. Điều đó diễn ra như thế nào?
Chúng ta vẫn chưa hề có, dù chỉ là một ý niệm mơ hồ nhất. Chúng ta chỉ biết rằng thùy đảo liên
quan tới sự nhận biết nhiệt độ, tình trạng căng cơ, cảm giác ngứa ngáy, nhồn nhột, động chạm
giác quan, mức pH trong dạ dày, mức căng trong ruột và cơn đói từ khắp các phần cơ thể. Và
rồi nó phát tín hiệu truyền những gì mình phát hiện ra tới hạch hạnh nhân. Một số nhà nghiên
cứu tin rằng sự giao tiếp này là một trong những lý do giải thích tại sao việc thu thập thông tin
ở mạn phía nam của đầu chúng ta lại có vai trò quan trọng đến thế đối với sự hình thành và
nhận thức các trạng thái tình cảm. Nó có thể còn liên quan đến một số chứng bệnh nhất định,
ví như biếng ăn.
Bạn sẽ có cảm tưởng rằng con bò cạp này trò chuyện rất hăng. Những kết nối này như những
đường dây điện thoại cho phép phần này của não bộ nghe xem phần bên kia nói gì. Đây là một
manh mối lớn cho thấy các chức năng tình cảm được phân bố trên khắp não bộ, hay ít nhất
cũng là được thông báo đi khắp bộ não.
Làm thế nào mà hạnh hạch nhân học được cách “ủ men” các loại cảm xúc và tại sao nó lại cần
nhiều khu vực thần kinh đến vậy để hỗ trợ mình, vẫn còn là một bí ẩn. Chúng ta chỉ biết là bộ
não tận hưởng khoảng thời gian ngọt ngào của riêng mình, miệt mài mắc nối những mối giao
tiếp này lại với nhau, có khi suốt nhiều năm ròng. (Bạn đã bao giờ từng chứng kiến một cậu
nhóc bé xíu đành hanh lớn lên thành một chàng trẻ tuổi đầy suy tư sâu sắc? Đôi khi, chỉ cần
đến một khoảng thời gian.)
