Phản xạ bậc cao.
Hãy tăng thêm độ phức tạp cho phản xạ này: tôi không rút tay lại, và
giữ nguyên sau một thời gian nhất định.
a) Phản xạ đơn giản (kích thích): rút tay lại.
b) Phản xạ bị trì hoãn: từ chối rút tay lại dưới điều kiện của sự kiêu
hãnh, để chứng tỏ “ý chí” của mình, để chứng tỏ ta đây có thể chịu được
cơn đau.
c) Phản xạ cuối cùng: tôi để tay nguyên như thế.
Như vậy phản xạ đã đi qua các trung tâm thần kinh cao cấp (vỏ não),
nơi ngự trị của ý chí, lựa chọn, quyết định, từ chối,…
Bây giờ cao thêm một chút nữa. Đây là một con ếch không có bộ
não. Người điều khiển nhỏ một giọt a xít lên chân con ếch. Người ta thấy
con ếch cố dùng chân kia để chùi giọt a xít đó! Người ta có thể nghĩ đây là
một hành vi có tính toán, chủ động… Nếu con ếch có bộ não, và giả dụ như
nó biết suy nghĩ, có phải nó tin là nó “muốn” loại bỏ cái giọt làm cho nó
khó chịu không? Có phải nó sẽ cho là hiện thực cái cảm giác của ý chí chủ
động, mà theo đó được hình thành cả một hệ thống tinh thần nhưng không
được đặt trên bất cứ một nền tảng nào hết.
Bởi vì con ếch đó không còn não bộ. Như vậy, ở đây là cơ chế vận
hành tự động của hệ thần kinh, mà chỉ với nó thôi cũng đủ làm cho người ta
phải quỳ xuống bái phục.
* Cánh cửa mở trước vực thẳm?
Đúng vậy. Dưới góc cạnh này, khả năng hành động tự nguyện, hành
động có ý thức, hành động của tinh thần nói chung chỉ là một tổng hợp các
phản xạ phức tạp xảy ra trong não bộ. Vì thế không liên quan gì đến sự tự
do lẫn trách nhiệm…
Như vậy người ta có thể “tạo điều kiện” để một chủ thể trở thành
một vị thánh, hoặc một tên cướp, tùy theo các tình huống được đưa vào hệ
