cho một cuộc sống cộng đồng. Tiềm thức của con người sẽ phải gánh chịu
một thác cấm kỵ, và một núi kiểm duyệt. Tất cả những thứ đó đều rất cần,
tuy nhiên chúng ta thấy cũng phải cần đến một “trung dung”.
Ai sẽ là người phụ trách việc Kiểm duyệt kia?… Giáo dục.
Như thế giáo dục đang canh chừng, nằm ngay trên các Xung năng,
kiểm soát từng cái một. Khi thì cây kéo kiểm duyệt sẽ cắt bỏ một xung năng
nào đó, khi thì nó để cho một xung năng khác đi qua, hoặc bắt nó phải thay
đổi theo cách nào đó để có thể chấp nhận được.
Vậy kiểm duyệt đến từ giáo dục. Nó ngăn chặn một xung năng trở
thành hiện thực hoặc biến đổi nó theo khuôn phép của xã hội và đạo đức.
Thí dụ: một đứa trẻ thích nhìn vào vài bộ phận của cơ thể nó. Tôi xin
nhấn mạnh là khi nó làm như thế, nó đứng ngoài một luân lý mà nó không
hề nghĩ đến. Nó cho tuân theo các mệnh lệnh của “cái ấy” bản năng mà thôi.
Nhưng những người trưởng thành đang có mặt tại đó để canh chừng. Họ sẽ
làm gì đây?
a) hoặc họ đơn giản chỉ ngăn cản hành vi đó của đứa trẻ, với lời hăm
dọa trừng phạt. Đương nhiên đứa trẻ sẽ không hiểu tại sao, nhưng phải tuân
theo vì một phản xạ có điều kiện với lời hăm dọa đó (không khác gì con thú
phải sợ một cây gậy).
b) hoặc những người trưởng thành đó dạy cho đứa trẻ đó các giá trị
đạo đức. Họ sẽ nói về sự khiêm tốn, hổ thẹn, thẹn thùng, mà chúng sẽ ảnh
hưởng đến “cái ấy” và “Cái Tôi” bản năng của đứa trẻ, hầu tạo thành một
“Cái Tôi” của xã hội (nghĩa là được dạy bảo).
Một thí dụ khác: nhiều đứa trẻ thích quan tâm đến chức năng tiêu
hóa của chúng. Giáo dục can thiệp vào với việc trình bày sự ghê tởm, thẹn
thùng, hổ thẹn về mặt xã hội,v.v…
Ở đây có một điểm chủ yếu về mặt tâm phân học.
“Cái ấy” của tiềm thức và bản năng trở thành một “Cái Tôi” của xã
hội, lễ phép và biết nghĩ và quan tâm đến những người khác, đến những ý
