độn. Cháu phải nhớ điều này: Chúa không hay quở phạt người đời, chỉ có
ma quỷ mới thích chuyện đó! Thôi, vĩnh biệt cháu…
Bà tôi đưa tay lau mấy giọt nước mắt lấm tấm trên hai gò má nhăn nheo
màu nâu sẫm và nói:
– Chắc bà cháu ta sẽ không gặp nhau nữa, cháu sẽ đi xa, nay đây mai đó,
còn bà thì chằng sống được bao lâu nữa…
Dạo gần đây tôi luôn sống xa người bà thân yêu và cũng ít khi gặp mặt,
nhưng lúc này bỗng nhiên tôi đau đớn cảm thấy rằng tôi sẽ không bao giờ
còn được gặp lại con người ấy, con người vô cùng gần gũi và gắn bó với
lòng tôi.
Đứng ở đuôi tàu, tôi nhìn thấy bà tôi đứng trên bến, một tay làm dấu
thánh giá, còn tay kia cầm góc chiếc khăn san cũ lau mặt, lau đôi mắt đen
sẫm long lanh, chan chứa lòng thương yêu vô hạn đối với con người.
Và đây, tôi đã đến một thành phố nửa Tatar, sống trong một gian phòng
chật chội tại một ngôi nhà một tầng. Ngôi nhà nhỏ đơn độc nhô lên trên
một cái gò ở cuối khu phố nghèo nàn và chật hẹp, một mặt tường giáp với
khoảnh đất trống của một ngôi nhà bị cháy, cỏ dại mọc đầy. Giữa những
khóm ngải cứu, ngưu bàng và chua me, giữa những bụi cây hương mộc, nổi
lên cảnh điêu tàn của một tòa nhà gạch; bên dưới là một cái hầm nhà rộng,
nơi trú ngụ và cũng là nơi gửi thây của lũ chó hoang vô chủ. Tôi còn nhớ
rất rõ cái hầm nhà ấy, nó là một trong những trường đại học của tôi.
Gia đình Yevreinov ‒ một mẹ và hai con trai ‒ sống nhờ vào món tiền trợ
cấp ít ỏi. Ngay từ những ngày đầu mới đến tôi đã được trông thấy cảnh
người đàn bà góa bụa bé nhỏ, tiều tụy ấy đi chợ về với vẻ buồn thảm hại,
bày các thứ mua được lên mặt bàn trong bếp và giải một bài tính hóc búa:
Phải dùng những mẩu thịt vụn tồi tàn này thế nào để nấu một món ăn ngon
đủ cho ba chàng thanh niên khỏe mạnh, chưa kể phần cho chính mình.
Bà là một người trầm lặng. Trong cặp mắt xám của bà đọng lại sự ngoan
cường và tuyệt vọng của một con ngựa kiệt sức: Con ngựa kéo chiếc xe lên
núi, nó biết rằng không kéo nổi, nhưng vẫn cứ kéo!
