quèn.
Kukushkin, Izot và Pankov thường đến chỗ chúng tôi vào buổi tối và
nhiều khi ngồi đến tận nửa đêm để nghe Khokhol kể chuyện về tình hình
thế giới, về sinh hoạt của các nước khác, về phong trào cách mạng của các
dân tộc. Pankov rất thích cuộc cách mạng Pháp.
– Đó mới thực là sự thay đổi cuộc sống.‒ Anh tán thành.
Cha của Pankov là một phú nông có cái bướu to ở cổ và có cặp mắt tròn
xoe trông rất đáng sợ. Hai năm trước Pankov đã từ bỏ cha và “tự ý” lấy một
cô gái mồ côi, cháu họ của Izot. Anh rất khắt khe với vợ, nhưng lại cho cô
ta ăn mặc quần áo tỉnh thành. Cha anh nguyền rủa anh vì tính ngỗ nghịch
ấy, và mỗi khi đi qua ngôi nhà gỗ mới làm của con, ông thường nhổ nước
bọt với vẻ giận dữ. Pankov đã cho Romass thuê nhà và xây thêm một cửa
hiệu trái với ý muốn của bọn phú nông ưong làng, vì vậy bọn họ rất thù
ghét anh: Bề ngoài anh đối với họ có vẻ lãnh đạm, khi nói về họ anh
thường tỏ thái độ khinh bỉ, và khi tiếp xúc với họ thì thô bạo, giễu cợt.
Cuộc sống nông thôn đã làm anh cảm thấy nặng nề.
– Giá tôi biết nghề thủ công thì tôi sẽ ra quách thành phố ở…
Anh có thân hình cân xứng, thường ăn mặc rất sạch sẽ, luôn luôn giữ vẻ
trang trọng và rất hay tự ái. Anh có đầu óc thận trọng và hay hoài nghi.
” Anh làm công việc này xuất phát từ lòng mình hay có tính toán? ‒ Anh
thường hỏi Romass như vậy.
– Thế theo anh thì thế nào?
– Không, anh nói đi.
– Theo anh thì đằng nào tốt hơn?
– Tôi không biết! Còn theo anh thì sao?
Khokhol cứ gặng mãi, buộc bần nông ấy phải tự nói ra.
– Tất nhiên, tốt hơn cả là xuất phát từ lí trí: Lí trí khiến con người làm
việc một cách tỉnh táo, có lí trí thì công việc sẽ được tiến hành chắc chắn.
Còn tình cảm chỉ tổ dẫn chúng ta đi chệch đường mà thôi. Nếu chỉ dựa vào
