có lẽ chỉ vì thế mà chúng đi nhà thờ cũng nên. Ngày Chủ nhật, cha cố từ
trên tòa giảng nói xuống:
– Đồ súc sinh! Không có chỗ nào khác để tụi bay làm cái trò tầm bậy ấy
hay sao?
– Ở Ukraina, người ta sống tử tế hơn và thái độ của họ đối với tôn giáo
có vẻ thi vị hơn. ‒ Romass kể. ‒ Còn ở đây, tất cả những gì tôi nhìn thấy
sau niềm tin vào Chúa là bản năng khiếp sợ và tính tham lam vô cùng thô
bỉ. Anh biết đấy, dân ở đây không có được thứ tình yêu chân thành đối với
Chúa, họ không khâm phục vẻ đẹp và sức mạnh của Chúa. Đó cũng có thể
là một điều tốt, vì như thế họ càng dễ thoát khỏi tôn giáo. Tôn giáo là một
thứ thành kiến vô cùng có hại, tôi có thể đoan chắc với anh như vậy!
Bọn con trai hay khoác lác, nhưng nhát gan. Đã ba lần bắt gặp tôi ở
ngoài đường lúc ban đêm, bọn chúng định đánh tôi nhưng không đánh
được; chỉ có một lần tôi bị bọn chúng dùng gậy nện vào chân. Tất nhiên tôi
không nói với Romass những chuyện nhỏ nhặt ấy, nhưng nom thấy tôi đi
khập khiễng, tự anh cũng đoán được chuyện gì đã xảy ra.
– Này, thế là anh cũng được nếm quà của chúng rồi phải không? Tôi đã
bảo mà!
Mặc dầu anh khuyên tôi không nên đi chơi ban đêm, thỉnh thoảng tôi vẫn
mò ra bờ sông Volga, men theo phía sau vườn rau. Tôi ngồi dưới rặng liễu,
nhìn sang cánh đồng cỏ bên kia sông, qua màn đêm trong suốt. Dòng Volga
lững lờ trôi trông thật trang nghiêm, mặt trăng tẻ ngắt phản chiếu xuống
mặt nước ánh sáng của vầng mặt trời không nhìn thấy được. Tôi không
thích trăng, ở trăng có cái gì dữ tợn. Như một chú chó, thấy ánh trăng là tôi
buồn phiền, muốn sủa rống lên một cách ai oán. Tôi rất vui mừng khi biết
rằng mặt trăng không phát ra ánh sáng, rằng nó là một vật thể chết và trên
đó không có và cũng không thể có sự sống. Trước kia tôi tưởng tượng trên
mặt trăng có những người bằng đồng ở. Thân hình họ hình tam giác, họ
chuyển động như những chiếc compa và phát ra tiếng leng keng kinh người
như tiếng chuông nhà thờ trong tuần chay. Tất cả mọi thứ trên đó đều bằng
đồng: Cây cối, động vật - tất cả đều khồng ngớt kêu leng keng chói tai, có
