người cùng khổ đến nỗi không còn ra hình người nữa chiếm đoạt từ tay bọn
chủ. Pletnyov ở ngay ngoài hành lang, dưới cái cầu thang lên gác thượng
anh kê một cái giường, và cạnh cửa sổ cuối hành lang thì kê một chiếc bàn
và một cái ghế. Đó là tất cả đồ đạc của anh. Hành lang chạy dọc qua trước
cửa ba căn phòng, hai phòng đầu các ả gái điếm ở, phòng thứ ba của một
nhà toán học mắc bệnh lao phổi trước đây vốn là sinh viên Đại chủng viện.
Ông ta cao lêu nghêu, gầy gò, người đầy những lông cứng màu hung, trông
thật đáng sợ. Áo quần thì rách bươm và bẩn thỉu, qua những lỗ rách lộ ra
màu da xanh xao và cả bộ xương sườn nom rất khủng khiếp.
Dường như ông ta chỉ sống bằng móng tay của mình, gặm chúng đến
chảy máu. Ngày đêm ông ta loay hoay vẽ, tính toán và ho luôn mồm, tiếng
ho nghe khàn khàn. Các ả gái điếm rất sợ ông ta, cho ông là người mất trí,
nhưng vẫn thương hại, đem đặt trước cửa phồng ông bánh mì, trà và đường.
Ông nhặt những gói thức ăn ấy từ dưới sàn và mang vào phòng, miệng thở
khò khè như một con ngựa mệt nhọc. Nếu các ả gái điếm quên hoặc vì lí do
nào đó mà không thể có quà đem cho ông, ông mở cửa gọi vọng ra hành
lang, giọng khò khè:
– Bánh mì!
Trong đôi mắt sâu hoắm thành hai cái hốc đen ngòm của ông ánh lên
niềm kiêu hãnh của một người cuồng si, sung sướng biết mình vĩ đại. Thỉnh
thoảng có một người gù xấu xí, bé loắt choắt, chân đi khập khiễng đến
thăm ông. Người này tóc bạc, đeo cặp kính to trễ xuống trên cái mũi phồng,
và luôn luôn nở một nụ cười ranh mãnh trên khuôn mặt vàng ệch trông như
một hoạn quan. Họ khép chặt cửa lại, ngồi với nhau hàng giờ, chẳng nói
chẳng rằng trong sự yên lặng kì quặc. Chỉ có một hôm, chừng đã khuya,
một tiếng thét giận dữ và khàn khàn của nhà toán học làm tôi giật mình tỉnh
giấc:
– Tôi bảo đây là nhà tù! Hình học là một cái lồng chim, đúng thế! Một
cái bẫy chuột, đúng thế! Nhà tù!
Người gù xấu xí cười the thé, nhắc đi nhắc lại mãi một tiếng gì nghe rất
lạ tai, rồi nhà toán học bỗng hét tướng:
