Anh ta là một người trầm lặng, biết suy nghĩ đắn đo, nói năng thận trọng.
Anh sống trong căn hầm một ngôi nhà bẩn thỉu và làm nghề thợ mộc để
“cân bằng thể xác và linh hồn”. Tiếp xúc với anh thật chán ngấy. Cũng
giống như tác phẩm của Mill, những cuốn sách anh ta viết không hấp dẫn
tôi tí nào. Chẳng bao lâu, những nguyên lí cơ bản của kinh tế học đã trở nên
quen thuộc với tôi. Tôi đã nắm được chúng một cách trực tiếp, chúng đã
được ghi trên da thịt tôi. Tôi cảm thấy hình như chẳng cần viết đến một pho
sách dày với những lời lẽ khó hiểu như vậy để bàn về điều mà bất kì ai từng
tốn sức để “kẻ khác” sống yên ổn và sung sướng cũng đều thấy rõ. Với một
tâm trạng vô cùng căng thẳng, tôi phải ngồi suốt hai ba giờ liền trong gian
hầm nồng nặc mùi hồ dán, đảo mắt nhìn những chú bọ đất bò ngang dọc
trên bức tường bẩn thỉu.
Một hôm, người giảng bài của nhóm đến muộn hơn bình thường, chúng
tôi tưởng anh không đến bèn đi mua một chai rượu vodka, bánh mì và dưa
chuột về tổ chức một bữa đánh chén nho nhỏ. Bỗng ngoài cửa sổ thoáng
qua cái ống quần xám xịt của thầy. Chúng tôi vừa kịp giấu chai rượu xuống
gầm bàn thì anh đã vào đến nơi và bắt đầu giải thích những kết luận sáng
suốt của Chernyshevsky. Tất cả ngồi im như phỗng, lo sợ chẳng may người
nào trong chúng tôi vô ý chạm chân vào làm đổ chai rượu. Cuối cùng,
chính thầy giáo làm đổ, anh nhìn xuống bàn và im lặng, chẳng nói nửa lời.
Chà, giá như anh cứ gắt mắng om lên lại dễ chịu hơn!
Sự im lặng, nét mặt nghiêm nghị và đôi mắt nheo lại đầy vẻ bực tức của
anh làm tôi hết sức bối rối. Liếc nhìn những gương mặt đỏ nhừ vì xấu hổ
của các bạn, tôi cảm thấy mình là kẻ tội đồ chống lại thầy giáo và hết sức ái
ngại, mặc dù việc mua rượu không phải là do tôi bày ra.
Đọc sách mãi chán quá, tôi muốn ra ngoài, đi đến một xóm Tatar, nơi ở
của những con người dịu dàng, tốt bụng có cuộc sống đặc biệt trong sạch.
Họ nói tiếng Nga lơ lớ, nghe đến buồn cười. Tối tối, từ trên các đỉnh tháp
cao vọng xuống tiếng gọi đi lễ nhà thờ lạ lùng của các muezzin
. Tôi cảm
thấy những người Tatar có một cuộc sống khác hẳn, xa lạ đối với tồi, không
