Ở xưởng, khi tôi bắt đầu kể rằng có những người đang đi tìm một cách
vô tư con đường đến tự do, hạnh phúc cho nhân dân, mọi người liền phản
đối:
– Đấy, bọn con gái chẳng vừa kể chuyện đấy còn gì!
Và họ nhạo báng tôi một cách không thương tiếc bằng những lời cay độc
vô liêm sỉ. Còn tôi thì như một con chó con hay gây gổ, cảm thấy mình
cũng ngu ngốc và bạo dạn không kém gì những con chó lớn, tôi nổi xung
lên. Khi bắt đầu hiểu rằng những ý nghĩ về cuộc sống cũng nặng nề không
kém gì chính bản thân cuộc sống, đôi lúc tôi thấy như trong tâm hồn mình
bùng lên những tia lửa căm thù đối với những con người có sự nhẫn nhục
gan lì mà tôi làm việc cùng. Điều làm tôi đặc biệt tức giận là khả năng chịu
đựng của họ, sự tuyệt vọng đến gần như ngoan ngoãn phục tùng những lời
nhạo báng điên rồ của lão chủ say rượu.
Nhưng ‒ như thể trời định ‒ chính trong những ngày nặng nề đó tôi đã
được làm quen với một tư tưởng hoàn toàn mới mẻ, tuy về căn bản nó đối
địch với những suy nghĩ của tôi, nhưng dù sao nó cũng đã làm cho tôi rất
bối rối.
Vào một đêm bão tuyết, khi những cơn gió rít độc ác như muốn xé tan
bầu trời thành những mảnh vụn và những mảnh ấy rơi lả tả xuống mặt đất,
bị vùi dưới những lớp bụi băng, khi cuộc sống trên trái đất dường như kết
thúc, mặt trời đã bị dập tắt, không bao giờ còn mọc nữa ‒ vào một đêm như
vậy, trong ngày xưng tội của tuần chay, tôi từ nhà Derenkov trở về xưởng.
Hai mắt nhắm nghiền, tôi đi ngược chiều gió, băng qua lớp không khí xám
xịt, mù mịt, quay cuồng như đang sôi sục. Bỗng tôi vấp phải một thân
người nằm chắn ngang vỉa hè và ngã bổ nhào. Cả hai chúng tôi cùng thốt
lên tiếng chửi; tôi chửi bằng tiếng Nga, còn người kia thì bằng tiếng Pháp.
– Ồ, đồ quỷ…
Tính tò mò của tôi bị kích thích. Tôi nâng người đàn ông dậy, đỡ ông
đứng lên. Dáng người ông thấp bé, mảnh khảnh. Ông vừa đẩy tôi ra vừa
thét một cách giận dữ:
