cách ngoan cường” tất cả những lời nhạo báng của chủ, có đầu óc vô chính
phủ và thái độ hay kêu than. Những lời nói của ông giáo dạy Sử về sự vô
nghĩa của cuộc sống và sự vô ích của lao động, rằng người ta đi tìm sự lãng
quên, sự an ủi, chứ đâu có phải đi tìm kiến thức ‒ những lời nói ấy đã ảnh
hưởng tới Peskov và làm anh sửng sốt. Những cuộc tiếp xúc với người theo
chủ nghĩa Tolstoy là Klopsky, lão cảnh sát Nikitorich càng làm cho Peskov
thêm bối rối.
Thế là Peskov, vào tuổi thanh niên khó khăn nhất, đã ở giữa “đám sương
mù” của những tư tưởng và lí thuyết trái ngược, đôi khi phủ định lẫn nhau.
Anh thường lạc lối, cảm thấy bất lực trước những bài toán cuộc đời mà anh
không thể nào giải nổi. Trong thời gian ấy, những ý nghĩ của anh về cuộc
sống “không kém phần nặng nề so với chính bản thân cuộc sống” (thậm chí
năm 1887, trong giây phút tuyệt vọng, Peskov đã có ý định tự tử). Thời kì
“những trường đại học ở Kazan” của Peskov kết thúc một cách bi thảm như
thế.
Mùa hè năm 1888, Peskov cùng với nhà cách mạng thuộc phái dân tuý là
Romass rời tới làng Krasnovidovo. Một giai đoạn mới trên con đường đi
tìm chân lí của chàng thanh niên Peskov bắt đầu. Theo kết cấu của tác
phẩm, đó là phần hai của Những trường đại học của tôi.
Cuộc sống thực tế ở nông thôn nước Nga hóa ra hoàn toàn không giống
như người ta mô tả trong các bản thuyết trình ở nhà Derenkov. Peskov đụng
phải chủ nghĩa cá nhân, bản năng tư hữu đã được nuôi dưỡng hàng trăm
năm của chế độ nông nô, sự ngu dốt, thất học, thiếu tin tưởng vào giới trí
thức. Ở đây, anh thấy rõ tình cảnh của người nông dân Nga do hoàn cảnh
lịch sử gây nên. Ở đây, anh gặp nhiều người, muôn hình muôn vẻ, có trình
độ nhận thức rất khác nhau. Trong cuộc mưu sinh gian khổ hằng ngày để
kiếm một mẩu bánh mì, trái tim và tâm hồn con người trở nên cằn cỗi.
Nhưng đồng thời, ở mỗi người cũng có nhiều điểm tốt đẹp, dịu dàng, đôi
khi là tâm hồn ngây thơ thực sự.
Izot, Barinov, Kukushkin là những con người như vậy. Họ làm cho
Peskov nhớ lại một cách sinh động những người mà anh đã gặp trước đây
