- Vậy, Do Thái là cái gì? Vậy, cháu là thằng Do Thái như thế nào?
Ông đã nói bằng giọng dịu dàng hơn - Cháu sinh ra ở thành phố này,
cháu không phải là người ngoài, cháu là người mình, người ở đây, vì
vậy cháu có quyền yêu thành phố này, khi cháu sống lương thiện. Cháu
không phải xấu hổ vì cháu là người Do Thái. Nếu như cháu xấu hổ vì
mình là người Do Thái, nếu như cháu tự cho mình là đứa hèn hạ vì
cháu là người Do Thái, vậy thì cháu có thể làm điều gì có ích cho thành
phố này, nơi cháu sinh ra, làm sao cháu có thể yêu nó?... Nào?...
Hít mạnh một hơi rồi ông lại đứng trước cậu bé. Lần này, ông nhìn
khuôn mặt sợ sệt của nó với thái độ mủi lòng. Ông đặt tay lên đầu nó
và nhấn mạnh từng lời:
- Trở thành một người Do Thái lương thiện là một điều đẹp đẽ! Cháu
hãy nhớ điều đó! Còn bây giờ thì hãy học đi, để cháu không trở thành
kẻ ngu ngốc, còn ông sẽ mua cho cháu chiếc mũ khác, ông sẽ mua,
cháu không phải khóc nữa, vì đó là điều ngu ngốc.
Thằng bé hôn tay người ông và bắt đầu cầm sách lên học. Ông thợ
đóng sách già bị chuyện ấy tác động mạnh hơn so với điều muốn biểu
thị cho cháu hiểu, bởi ông đi lại rất lâu trong căn phòng, không thể
hoàn thành công việc cần kíp mình mới bắt đầu và nhổ nước bọt phì phì
vào góc nhà, như vừa nuốt phải thứ gì đó đắng ngắt. Ông không tiêu
hóa nổi vị đắng đó trong mình suốt cả đêm, sáng hôm sau ngủ dậy ông
trở nên gù hơn và già hẳn đi so với bình thường. Khi cậu bé đeo cặp
sách lên vai để đến trường, ông già đi đến bên cửa sổ và nhìn theo cậu
rất lâu với vẻ bất an.
Vẻ bất an đó không rời bỏ ông ngay cả khi ông làm việc. So với mọi
hôm, ông thường xuyên ngậm tẩu thuốc hơn và hay đến gần cửa sổ hơn
do ảnh hưởng của cơn tức giận và ông nhìn với vẻ nghi ngờ ra con phố
mà mình đã biết tường tận và rõ ràng từ ngày xa xưa. Cũng do ảnh
hưởng của cơn tức giận đó, những chuyển động của con phố, giọng nói
của nó, nhịp đập của nó bỗng trở nên khác lạ đối với ông so với thông
thường.
