Chính tôi cũng không biết mình phải làm gì. Tôi đã không chia sẻ
niềm hưng phấn với ông Billing về ông M., nhưng trong giây phút này,
sự nhiệt tình đó đối với tôi quả là đáng yêu và kích động. Trong khi đó,
ông Billing chiến thắng nỗi buồn của mình và sự yêu mến của ông ta
đối với ông M. tuôn trào như thác nước nhiều tầng, mà so với nó thì
Niagara hoặc Yosemita Falls cũng chẳng thấm tháp gì. Đập vào tai tôi
là tên một vài anh hùng thời cổ đại, vài người thời trung đại, tiếp theo
là Washington, Lafayett, Kosciuszko và Mieroslawski; sau đó là các từ
ngữ như “tự do”, “tiến bộ”, “văn minh” tôi nghe hàng trăm lần, hàng
nghìn lần. Vị tướng quân hùng biện rõ ràng cũng phải có những binh sĩ
hùng biện.
- Đó là một con người lí tưởng! - Cuối cùng, ông chủ khách sạn của
tôi hét lên.
“Ông ta có là người lí tưởng hay không, chuyện đó chẳng quan
trọng!” Tôi thầm nghĩ. “Nhưng sự thật là, anh, một người Đức tích cực,
nếu như anh có trong mình cái gì đó là lí tưởng, thì đúng là cơ hội trùng
phùng kì lạ, anh đang chịu ơn một người Ba Lan. Nếu như không có
ông ta, vậy thì, nếu như không có chúng tôi, thì ý nghĩ của anh có lẽ sẽ
không bao giờ bay lên cao hơn đồng đô la, business và lợi nhuận khách
sạn của mình. Anh sẽ chỉ bắt được những khách du lịch tham lam đi
đến Big Trees và chỉ nhảy tỡn quanh họ, giống như đã nhảy quanh tôi
lúc trước, còn giờ đây thì một tinh thần cao thượng đang thổi qua anh
giống như thổi qua những ống kèn của chiếc đại phong cầm - và anh
đang phát ra những lời nói, thứ đã trở nên chua loét như vại bia cũ ở
châu Âu, song vẫn đang là những thứ cao thượng nhất mà cái lưỡi con
người có thể phát ra. Ở châu Âu già nua có lẽ chỉ còn một góc duy
nhất, nơi người ta vẫn còn tiếp nhận những lời nói đó một cách nghiêm
túc và đôi khi lên tiếng quở trách với nước mắt đầm đìa, và đôi khi với
cả nỗi đau, rằng những người khác miệt thị những kho báu đó hoặc
huýt sáo dè bỉu nó giống như dè bỉu những trái cây bị thủng lỗ. Nhưng
thật khó nói... Và cả về cái góc nhỏ nọ đôi khi cũng... khó nói đến - ôi,
sao lại khó nói như vậy! Sao lại có một người Đức chính trực như thế;
