Năm 1762, quyển Dân ước Luận (Le Contract Social) là một quyển sách
chính trị nói về nhân quyền và dân quyền. Trong sách này, Rousseau đòi
hỏi một chính thể cộng hoà với phổ thông đầu phiếu và đưa ra những yêu
sách của một công dân là Tự Do, Bình Đẳng và Huynh Đệ, cũng như ông
nhấn mạnh đến chủ quyền của nhân dân trong một nước. Chính tác phẩm
này đã trở nên một ngòi pháo nổ cho cuộc cách mạng và là “Kinh Thánh”
cho hầu hết các chính trị gia trong thời kỳ Cách Mạng 1789 tại Pháp mà
điển hình rõ rệt qua nhà cách mạng Robespierre.
Cũng trong năm đó, ông cho xuất bản quyển Emile hay là về giáo dục
(Emile ou de l’Education), gồm những tư tưởng cách mạng trong vấn đề
giáo dục con trẻ, đưa ra một thứ “Tôn giáo Tự nhiên” thay vì Thiên Chúa
giáo, đề cập đến sự dạy dỗ đứa bé từ thuở lọt lòng đến lúc trưởng thành và
đây là một tư tưởng mới mẻ chưa nghe ai nói đến bao giờ.
Quyển sách đã là nguyên nhân của những cuộc tranh luận mạnh mẽ, vì
Rousseau đưa ra những phương pháp ít có tính cách mô phạm khuôn khổ
trong việc huấn luyện và phát triển những năng khiếu trí tuệ, thể chất và
đạo đức của đứa trẻ. Và quyển sách tất nhiên là gây được ảnh hưởng trong
những năm về sau đối với những nhà giáo dục tên tuổi cấp tiến như Froebel
và Pestalozzy.
Sau khi xuất bản quyển Emile, Rousseau bị de doạ bỏ tù nên ông phải
chạy sang Luerdon và sau đó đến Motiers, được Frederick đại đế, một
người yêu chuộng nghệ thuật bảo bọc hết mình. Rousseau tấn công lại
những đối phương trong quyển Lettres de la Montagne (1763), và hậu quả
đương nhiên là ngay cả Thuỵ Sĩ cũng khó cho ông dung thân nên Rousseau
phải chạy sang nương náu bên Anh Quốc và được sự giúp đỡ của triết gia
David Hume (giống như trường hợp của văn hào Voltaire). Suốt đoạn
đường phiêu bạt này, bà vợ Therese đáng thương đã theo ông, nhưng điều
thú vị là bà được James Boswell hộ tống đi London. Và London đã làm cho
Rousseau nổi tiếng, ngay cả trong các quán cà phê và các phòng tranh,
người ta luôn luôn để ý và bàn tán về những thái độ kì lạ của con người
