Darwin gồm có Hooker và Huxley. Cuộc tranh luận tay đôi thật là ly kỳ hấp
dẫn. Một quan sát viên đã ghi lại “phòng diễn thuyết được tổ chức cho một
buổi tranh luận thật là quá nhỏ đối với số khán giả đông đảo, và buổi họp
phải dời đến thư viện của Viện Bảo Tàng, căn phòng đông nghẹt trước khi
những địch thủ bước vào hàng ngũ. Vị giám mục đứng lên mở đầu và nói
trong vòng nửa tiếng đồng hồ với một luận điệu khó thể bắt chước, nói
năng rỗng tuếch và không chính đáng; có lẽ đề tài mà ông nói làm cho ngài
ngán tới cổ hay sao mà lắp bắp vì không biết nói cái nào trước và phải nói
cái nào sau. Trước khi dứt lời, ông quay sang Huxley đang ngồi bên cạnh
và hỏi với nụ cười mai mỉa, có phải ông tổ của Huxley là khỉ đột không?
Sau lời chế giễu có vẻ trẻ con này, vị Giám Mục kết thúc bài thuyết trình
của ông bằng cách tuyên bố những quan điểm của Darwin phản lại những
điều dạy của Kinh Thánh. Rồi ông ngôi xuống, có vẻ tự hài lòng giữa tràng
pháo tay của nhiều giáo sĩ hiện diện và sự tán thưởng bằng những chiếc
khăn tay của nhiều phụ nữ trong đám khán giả.”
Huxley, khi nghe vị Giám Mục nói, đã nắm chặt tay để lên đùi nói rằng
“Chúa đã giao hắn vào tay tôi”, lúc bấy giờ ông chờ đợi một cách im lặng,
cho đến khi khán giả khắp bốn phía gọi tên ông và vị chủ toạ buổi họp lên
tiếng gọi ông nói. Đứng lên với giọng điệu sắc bén như thường lệ “Tôi đến
đây chỉ với lòng say mê khoa học và tôi không chấp nhận điều gì mang
thành kiến hẹp hòi đối với vị thân chủ oai nghiêm của tôi”. Rồi sau khi
vạch rõ sự vô thẩm quyền và thiếu tư cách của vị Giám Mục đã nhập cuộc
vào buổi tranh luận này, và ông đề cập đến câu hỏi về sự sáng tạo ra vạn
vật. Ông cho rằng lý thuyết mới mẻ này đuổi cổ Tạo Hoá. Nhưng ông quả
quyết là Chúa đã tạo ra ông và như vậy chính ông cũng bắt nguồn từ một
miếng nhỏ xíu không lớn hơn trường hợp của đầu cây viết chì vàng này.
Cuối cùng, ông đặt câu hỏi trở lại ông có phải là con cháu của loài khỉ
không? Và ông hướng nhìn về Giám Mục Samuel Wilberforce, kẻ đã chế
giễu ông tổ của ông chắc là khỉ đột. Huxley nói “Tôi nhận thấy không có gì
là xấu hổ khi nguồn gốc tôi là giống khỉ. Nhưng tôi sẽ tìm thấy xấu hổ nếu
phải xuất phát từ một con người đánh đi văn hoá cũng như lạm dụng sự ăn
