Từ đấy, súng của tôi chẳng bao giờ nạp đạn. Anh bạn quý thấy chưa, sự cẩn
trọng nào có ích gì đâu? Trong những mối hiểm họa đang rình rập mình,
nào có ai học được hết chữ ngờ! Tuy nhiên..." Wilhelm, giờ thì bạn đã rõ là
tôi quý mến Albert như thế nào, trừ hai tiếng tuynhiên của chàng, bởi lẽ bất
kỳ ai cũng tự hiểu được rằng: một quy tắc tổng quát bao giờ cũng có những
ngoại lệ, phải không bạn? Nhưng Albert lại thận trọng khôn lường! Một khi
chàng tưởng mình đã nói điều gì đó vội vàng, thất thố, chung chung và nửa
vời, thì chàng sẽ không ngớt lời thanh minh đối với bạn, để hạn chế, cải
chính hoặc thêm bớt điều đã nói, cho tới khi sự việc chẳng còn lại gì hết.
Trong chuyện này cũng vậy, Albert tiến rất sâu vào bài bản: cuối cùng, tôi
chẳng còn nghe chàng nói gì nữa, tôi rơi vào tâm trạng khó chịu, và đột
ngột, tôi gí họng súng vào trán tôi, phía bên trên mắt phải. - "Trời đất ơi!"
Albert kêu lên, giật súng khỏi tay tôi. "Làm cái gì thế hả? Hừ!" - "Nhưng
súng không nạp đạn kia mà!" tôi đáp. Albert vẫn nóng nảy vặn lại: "Phải,
nhưng làm như thế là nghĩa làm sao? Tôi không thể tưởng tượng được vì
sao một con người lại có thể điên rồ đến cái mức tự bắn vỡ sọ mình; chỉ
riêng ý nghĩ ấy cũng làm tôi kinh tởm!"
Tôi kêu lên:
"Các người, hễ cứ nói đến chuyện gì là y như rằng phải thốt ra: chuyện đó
là điên rồ, chuyện đó là khôn ngoan, chuyện đó là tốt đẹp, chuyện đó là xấu
xa! Thế là nghĩa làm sao? Các người đã tìm hiểu sâu xa những động lực bên
trong dẫn tới một hành động bao giờ chưa? Các người đã biết chắc chắn
những nguyên nhân dẫn đến một hành động hoặc phải dẫn đến một hành
động bao giờ chưa? Nếu biết được, chắc các người sẽ không bao giờ phán
xét quá vội vã như thế!"
Albert bác lại:
"Nhưng anh bạn phải thừa nhận với tôi rằng: có một vài hành động luôn
luôn là phạm tội, bất luận nguyên nhân như thế nào cũng vẫn là phạm tội."
Tôi nhún vai, nhận là chàng có lý về điểm này.
