mức độ đó, nó quỵ ngã. Vậy thì ở đây vấn đề không phải là một con người
kiên cường hay hèn yếu mà là khả năng chịu đựng khổ đau của con người
kéo đài được bao lâu, xét về mặt tinh thần hay thể chất. Và tôi lấy làm lạ
khi người ta nói rằng: con người tự kết thúc đời mình là hèn nhát, cũng như
bảo một người chết vì sốt ác tính là một kẻ hèn nhát thì chẳng đúng chút
nào!"
Albert kêu lên:
"Thật là ngược đời! Một nghịch lý kỳ đị!"
Tôi đáp:
"Điều đó không hoàn toàn như bạn tưởng đâu! Bạn sẽ đồng ý với tôi rằng:
chúng ta gọi một cơn bệnh là nguy hiểm chết người, vì qua đó cơ thể bị hủy
hoại đến cái mức mà một phần sức mạnh của thiên nhiên trong ta bị tàn tạ,
còn phần khác đã bị vô hiệu hóa, đến nỗi không thể nào khôi phục được, và
cũng không có phương thuốc mầu nhiệm nào có thể phục sinh được dòng
chảy bình thường của sự sống.
Bây giờ, bạn thân mến của tôi, chúng ta hãy áp dụng điều đó cho tinh thần.
Hãy xem xét một con người trong cảnh đời tù túng đã bị những ấn tượng dữ
dội tác động như thế nào, đã bị những lý tưởng bám riết anh ta ra sao, và
cuối cùng, một nỗi đam mê cuồng nhiệt lớn dần lên, cướp đi mất của anh
mọi sức mạnh của tư duy bình yên và đẩy anh xuống vực.
Một người bình tâm và có lương tri nhìn thấy cảnh ngộ của kẻ khốn khổ ấy,
khuyên can anh, nhưng uổng công vô ích! Chuyện này cũng giống như
chuyện một người khỏe đứng cạnh giường người ốm, không làm sao truyền
sang cho người ốm được mảy may chút sức lực của mình!"
Đối với Albert, nói the quá chung chung. Tôi nhắc Albert nhớ đến chuyện
một thiếu nữ mới đây được người ta tìm thấy đã chết ở dưới hồ
17. Tôi kể
lại cho chàng nghe: - "Thiếu nữ ấy là một người nhân hậu, lớn lên trong
vòng đời chật hẹp của cuộc sống gia đình, tất bật suốt tuần vì công việc, đến
nỗi nàng không biết một thú vui nào khác ngoài mỗi chuyện là Chủ nhật
