đời chung." Đối với đầu óc lão thì những lời nói trên đây thật mịt mùng khó
hiểu, và tôi vội cáo lui để khỏi phải nuốt mật nghe lão nói dông dài.
Và chính các người, tất cả các người đều có lỗi, các người đã phỉnh phờ
choàng ách vào cổ tôi, đã không ngớt lời tán dương về cái sự "hoạt động
tích cực" của các người! Hoạt động tích cực ư? Dào ôi, nếu như không phải
người trồng khoai và kẻ đem thóc bán cho thành phố tích cực hơn tôi, thì tôi
còn muốn cam chịu gầy rộc đi thêm mười năm nữa trong chiếc thuyền đi
đày mà hiện tôi đang bị xiềng xích trói chân vào.
Ớ đây, sự đê tiện vàng son và nỗi buồn vô vị cùng ngự trị trong đám người
vô liêm sỉ sống bên nhau. Bệnh cuồng si quyền chức khiến họ canh chừng,
rình mò nhau để cố lấn, cố chèn nhau từng bước! Biết bao tham dục đớn
hèn và nhỏ nhen được phơi ra không mảy may che đậy. Chẳng hạn, ở đây
có một mụ đàn bà gặp ai cũng khoe về dòng dõi quý tộc và tài sản của
mình, đến nỗi người lạ nào nghe thấy cũng phải suy nghĩ rằng: một mụ
điên, lúc nào cũng hợm mình về chút ít dòng dõi quý tộc và điền trang!
Nhưng, thật tức cười, bạn ạ: mụ ta chỉ là con gái viên lục sự ở vùng bên! -
Bạn thấy đó, tôi không sao hiểu nổi hạng người ấy, họ không còn chút
lương tri nên mới bán rao mình trơ trẽn như thế.
Vả chăng, càng ngày tôi càng nhận rõ hơn điều này, bạn thân mến ơi! -
phán đoán những kẻ khác theo chủ quan của mình thật rồ dại biết bao! Hơn
nữa, vì tôi đã quá bận rộn với chính mình và trái tim tôi chứa đầy dông bão,
nên tôi - ôi chao! Tôi sẵn lòng để mặc đường ai nấy đi, miễn là họ để mặc
cho tôi đi con đường của tôi.
Điều làm tôi bực nhất vẫn là những thảm trạng xã hội. Đành rằng sự phân
biệt đẳng cấp là cần thiết, điều này tôi cũng biết như bất kỳ một ai, và tôi
biết nó mang lại đặc lợi cho tôi như thế nào, nhưng tôi không muốn sự phân
biệt đẳng cấp ấy cản đường tôi, một khi tôi còn có thể thưởng ngoạn được
chút ít niềm vui và cái bóng mờ mờ của hạnh phúc ở trên trái đất này. Vừa
rồi, nhân một cuộc dạo chơi tôi đã quen biết tiểu thư B., một con người thật
đáng yêu và còn giữ được nhiều nét hồn nhiên giữa cuộc đời tê cứng. Qua
