thách thức những quan niệm thông thường về trách nhiệm, bi kịch là
thể loại mô tả tâm lý phức tạp nhất, đáng trân trọng nhất về việc một
con người có thể bị làm cho ô nhục mà đồng thời không để anh ta hay
cô ta mất đi cái quyền được lắng nghe.
3.
Trong Poetics (Thi pháp học) (khoảng 350 TCN), Aristotle tìm cách
định nghĩa những kết cấu cốt lõi của một vở bi kịch hiệu quả. Ông đặt
ra tiên đề, cần có một nhân vật trung tâm; hành động phải được bộc lộ
trong một khoảng thời gian bị dồn nén tương đối; và, không mấy bất
ngờ, “sự thay đổi vận may của nhân vật chính” không buộc phải “đi từ
khổ cực đến hạnh phúc” mà phải ngược lại, “từ hạnh phúc đến cơ
cực”.
Có thêm hai yêu cầu khác về cách kể chuyện. Một nhân vật chính
trong bi kịch phải là ai đó không được đặc biệt tốt hay đặc biệt xấu,
một kiểu người bình thường, phổ biến về mặt luân lý, một ai đó mà
khán giả có thể dễ dàng liên hệ, với cá tính bao gộp một nhóm phẩm
chất tốt với một hoặc vài khuyết điểm thường thấy hơn - chẳng hạn,
quá thừa mứa lòng kiêu hãnh hoặc tính nóng giận hoặc bốc đồng. Và
cuối cùng, nhân vật này phải có một lỗi lầm ngoạn mục, không phải
phát xuất từ một động cơ vô cùng xấu xa mà từ cái mà Aristotle gọi
tên tiếng Hy Lạp là hamartia (một “lỗi trong đánh giá”), một sa ngã
nhất thời, hoặc một cú trượt chân thật sự hay cú trượt về cảm xúc. Và
từ đó sẽ sinh ra sự chuyển biến đột ngột và khủng khiếp nhất, hay
“vận may đổi chiều”, bằng một quá trình nhân vật chính sẽ mất đi mọi
thứ mình nắm giữ trước khi rốt cuộc gần như chắc chắn phải trả giá
cho sai lầm bằng tính mạng mình.
Lòng thương hại dành cho nhân vật chính và nỗi sợ hãi cho chính
mình dựa trên sự đồng nhất bản thân mình với nhân vật trên sân khấu
sẽ là kết quả cảm xúc tự nhiên khi dõi theo một câu chuyện như thế.
Tác phẩm bi kịch sẽ dạy chúng ta biết cách khiêm tốn về khả năng của
