trước tài năng, và thường bỏ xa tài năng.” Sự kiểm kê không thiên vị
về thành công và thất bại để cho chúng ta cảm giác rằng có những lý
do để ta bớt kiêu hãnh và cũng bớt thấy ngượng nghịu về bản thân, khi
trăn trở về việc có bao nhiêu phần trăm những gì xảy đến với chúng ta
không phải do những việc ta làm. Montaigne thúc giục rằng chúng ta
hãy kiềm chế niềm phấn khích khi gặp những người quyền lực và giàu
có, và hãy kiềm chế xu hướng phán xét khi gặp người nghèo khó và
vô danh. “Một người có cả một đoàn tùy tùng, một dinh thự đẹp đẽ,
tầm ảnh hưởng lớn lao và nguồn thu nhập đáng kể. Tất cả có thể ở
xung quanh anh ta, nhưng không phải ở trong anh ta... Hãy đo đạc tầm
cao của anh ta chứ đừng để tâm đến những rường cột ấy: hãy gạt của
cải và đồ đạc trang hoàng của anh ta sang bên, đặt anh ta trần trụi
trước mắt ta... Tâm hồn của anh ta có gì? Đó có phải một tâm hồn đẹp
đẽ, có năng lực, được phú cho đầy đủ những chức năng của nó? Của
cải ấy là của anh ta hay được vay mượn? Sự may mắn có vai trò gì ở
đó không?... Đó là những gì chúng ta cần biết; đó là những gì được
dùng để đánh giá khoảng cách quá lớn giữa con người chúng ta.”
Việc kết hợp nhiều thách thức đối với lý tưởng tinh anh trị mang
tính thương mại là một lời khẩn thiết gấp ba, rằng chúng ta hãy dừng
gán những hàm nghĩa đạo đức cho thứ gì đó được phân phối có vẻ
ngẫu nhiên như tiền bạc; rằng ta nên giải trừ những mối quan hệ giáo
điều thường được gán giữa giàu có và phẩm hạnh; và rằng trước khi
đo lường những kẻ ngang hàng với mình, chí ít ta nên tìm cách bảo
đảm rằng những người cao hơn đã cởi bỏ những chân đế rường cột, và
người thấp hơn không đứng trong một cái rãnh.
5.
Bên cạnh đẳng thức rút ra giữa việc kiếm tiền và việc thành người tốt,
lý tưởng hiện đại về một cuộc sống thành công thử đặt ra một mối liên
hệ sâu xa hơn giữa việc kiếm tiền và đạt được hạnh phúc.
