dẫn lượng của cải khổng lồ mà các xã hội hiện đại có thể tạo ra cho
thành viên của mình.
Trong Inquiry into the Nature and Causes of Wealth of Nations
(Truy vấn bên trong bản chất và căn nguyên của cải của các quốc gia)
(1776), Adam Smith so sánh đầy mỉa mai hiệu suất đáng kinh ngạc
của các xã hội sơ-công nghiệp với sinh kế đơn sơ của các xã hội săn
bắt-hái lượm nguyên thủy. Nhóm sau, theo Smith, chìm sâu trong
nghèo đói cùng cực. Các vụ thu hoạch hiếm khi mang lại đủ thức ăn,
họ thường xuyên thiếu thốn những đồ dùng thiết yếu cơ bản, chưa kể
vào những lúc khủng hoảng trầm trọng, trẻ con, người già và người
nghèo thường bị bỏ lại “cho những loài thú hoang cắn xé”. Trái lại,
các xã hội hiện đại nhờ vào phương thức sản xuất cải tiến, được Smith
mô tả là “sự phân công lao động”, có thể cung cấp những thứ ấy cho
tất cả thành viên. Chỉ một kẻ ngu dốt lãng mạn mới có thể ước sống ở
bất cứ nơi nào khác; trong một kiểu xã hội mà “một người lao động,
ngay cả ở thứ bậc thấp nhất và nghèo khổ nhất, nếu anh ta thanh đạm
và siêng năng, có thể hưởng thụ phần đồ dùng thiết yếu và mức độ tiện
nghi trong cuộc sống nhiều hơn bất cứ người man rợ nào có thể kiếm
được.”
12.
Tuy vậy, 22 năm trước khi khảo luận của Smith ra đời, một giọng đơn
độc, gay gắt, quái đản nhưng gây thuyết phục đến đáng lo ngại đã cất
lên để bảo vệ cho một người hùng bất đắc dĩ: người man rợ. Nhẽ nào,
Jean-Jacques Rousseau đã hỏi trong Discourse on the Origin of
Inequality (Luận về nguồn gốc của bất bình đẳng) (1754) rằng, chính
người săn bắt hái lượm lại có cuộc sống tốt hơn người lao động hiện
đại, trái với những gì người ta mặc nhiên tin?
Lập luận của Rousseau dựa vào một luận đề căn bản. Ông cho
rằng, để thực sự giàu có ta không cần phải sở hữu quá nhiều thứ, mà
chỉ cần có những gì mình ước muốn. Của cải không phải một thứ tuyệt
