Việc xác quyết về sự tách rời giữa thứ bậc và giá trị thực chất thật
khó bác bỏ được khi mà ở các xã hội phương Tây, từ nhiều thế kỷ qua
vị trí đã được phân bổ dựa theo huyết thống hay các mối quan hệ gia
đình hơn là tài năng, một thông lệ đã gây ra hệ quả là nhiều thế hệ vua
không có năng lực cai trị, những lãnh chúa không thể quản lý địa sản
của chính mình, những thống lĩnh không thể hiểu những điều phức tạp
của trận đánh, những nông dân còn thông thái hơn chủ nhân và những
tỳ nữ hiểu biết hơn nữ chủ.
Khuôn mẫu trên đứng vững cho đến giữa thế kỷ 18, khi những
tiếng nói đầu tiên bắt đầu chất vấn nguyên tắc cha truyền con nối.
Những người cha có thực sự khôn ngoan khi luôn để con trai họ thừa
hưởng việc kinh doanh mà không xem xét đến trí thông minh của
chúng? Những đứa trẻ của hoàng gia có nhất thiết phù hợp nhất để vận
hành đất nước? Để thấy rõ sự điên rồ của nguyên tắc này, ta đặt sự so
sánh vào một lĩnh vực của đời sống, nơi từ lâu một hệ thống trọng
nhân tài đã được củng cố và chấp nhận bởi ngay cả những người cổ
súy mạnh mẽ nhất đặc quyền cha truyền con nối: văn học. Khi chọn
một cuốn sách, điều quan trọng là văn chương có hay không, chứ
không phải bố mẹ tác giả có nổi tiếng hoặc giàu có không. Một người
cha có tài không đảm bảo cho một thành công về văn chương, cũng
như người cha bất tài đối với một thất bại. Vậy tại sao không áp dụng
phương pháp đánh giá khách quan ấy vào việc bổ nhiệm trong đời
sống chính trị hay kinh tế?
“Tôi cười thầm khi ngẫm nghĩ đến tính tầm thường lố bịch mà
văn chương và tất cả môn khoa học sẽ tiêm nhiễm phải, nếu như
chúng đi theo thuộc tính cha truyền con nối, là lời Thomas Paine bày
tỏ trong The Rights of Man (Các quyền của con người) (1791), và tôi
cũng có cùng suy nghĩ ấy về các chính phủ. Một tổng trấn do cha
truyền con nối cũng bất nhất trước sau như một tác giả cha truyền con
nối. Tôi không biết liệu Homer hay Euclid có con trai không; nhưng
