Tất nhiên, có thể mua được găng tay nhung và nắm đấm sắt của
một triều thần, và cũng có thể học để lèo lái quanh các đồng nghiệp
như thể quanh ta là một vùng bờ biển đầy đá ngầm, nhưng buộc phải
làm thế thì ta cũng chẳng thoải mái gì. Từ trong một văn phòng hay
nhà máy nhìn ra, sẽ chẳng mấy khó khăn để thấy độ hấp dẫn của ba
mẫu ruộng, nửa tá vịt và sự tự do.
4. Sự phụ thuộc vào khả năng thu lợi nhuận của ông chủ
Với một nhân viên trong một tổ chức, tính an toàn của công việc
không chỉ phụ thuộc vào quan hệ đối nội, mà đáng ngại hơn, vào cả
khả năng của công ty trong việc duy trì lợi nhuận ở một thị trường mà
chỉ có vài nhà sản xuất có thể duy trì vị thế cạnh tranh hay quyền lực
làm giá. Nếu nói sự cạnh tranh khốc liệt gây ra cho các nhóm lao động
một mối lo âu không khác mấy với khi ta đứng trên một tảng băng
đang tan, có lẽ đó là bởi cách hiệu quả nhất và nhanh chóng nhất để
nhà quản lý cải thiện lợi nhuận luôn là cắt giảm số lượng nhân viên.
Các công ty chịu áp lực tài chính khó mà cưỡng lại việc sa thải
công nhân ở những nước có lương cao để thuê nhân công rẻ ở những
xứ sở xa xôi. Đồng thời, họ cũng không thể cưỡng lại việc tăng lợi
nhuận bằng cách sáp nhập với các đối thủ, trong quá trình loại bỏ một
lượng đáng kể đội ngũ lao động trùng lặp. Hoặc nữa, họ có thể chuyển
sang cơ khí hóa, với máy vi tính và rô bốt. Chẳng hạn, hãy xem xét
máy rút tiền tự động, tức là máy ATM, được phát triển năm 1968 và ra
mắt lần đầu một năm sau đó, khi chiếc máy duy nhất được đặt vừa vặn
vào hốc tường ở một chi nhánh ngân hàng Chemical Bank ở
Manhattan. Chỉ sau một thập niên, đã có 50 nghìn máy ATM vận hành
khắp thế giới; đến năm 2000, con số này tăng lên 1 triệu. Nhưng mặc
cho chúng có ấn tượng về mặt công nghệ thế nào, các máy ATM vẫn
không khiến các nhân viên giao dịch ở ngân hàng vui mừng chút nào:
các nghiên cứu nhanh chóng chỉ ra rằng một máy ATM có thể làm
việc thay cho không ít hơn 37 nhân viên bằng xương bằng thịt (và
