hào về thành quả đạt được. Buổi tối hôm đó, cô bé đã rất nóng lòng chờ bố về
để chỉ cho bố thấy cái sân mình đã dọn sạch và để được cảm nhận thêm một
lần nữa niềm tự hào về bản thân khi hoàn thành tốt nhiệm vụ.
Ngược lại, những lời khen hướng tới phẩm chất của đứa trẻ như sau sẽ không
mang lại hiệu quả:
“Con thật là một cô gái tuyệt vời.”
“Con đúng là trợ thủ đắc lực của mẹ.”
“Ôi mẹ biết làm gì nếu không có con đây.”
Những lời bình luận như vậy lại có thể là sự đe dọa đối với trẻ và khiến chúng
cảm thấy bất an. Trẻ có thể cảm thấy rằng mình không tốt đẹp đến vậy và
rằng mình không xứng với cái mác vừa bị gán cho. Thế là thay vì chờ đợi
trong sợ hãi đến khi điều đó bị phát giác, trẻ quyết định trút bỏ ngay tức thì
cái gánh nặng mà lời khen của cha mẹ vừa vô tình đặt lên vai mình bằng lời
thú tội rõ ràng nhất và bằng một hành động xấu. Những lời khen ngợi trực
tiếp về phẩm chất của con người, cũng giống như ánh sáng mặt trời chiếu rọi,
rất chói chang và khó chịu. Những phẩm chất như tuyệt vời, thánh thiện, rộng
lượng hay khiêm tốn, khi được nói ra một cách trực tiếp với ai đó, sẽ khiến
người đó cảm thấy hổ thẹn và thấy cần phải phủ nhận bớt đi ít nhất một phần
của lời khen. Không ai có thể đứng lên trước đông người và nói: “Cảm ơn, tôi
tiếp nhận lời khen ngợi của anh rằng tôi là một người tuyệt vời.” Trước chính
mình cũng vậy, con người chắc chắn sẽ cảm thấy mình cần phải chối bỏ lời
khen ngợi đó. Không ai thừa nhận với bản thân một cách thành thực rằng
mình là người tuyệt vời. Mình thật giỏi, thật mạnh mẽ, thật hào phóng, thật
khiêm tốn. Có thể chúng ta sẽ không chỉ chối bỏ lời khen ngợi mà còn có suy
nghĩ khác về người đã khen ngợi mình: Nếu họ thấy mình tuyệt vời đến vậy
thì có lẽ họ không phải là người thông minh cho lắm.
Học cách khen ngợi đúng đắn
Một lời khen bao giờ cũng gồm hai phần: những gì chúng ta nói với trẻ và
những gì sau đó trẻ tự nói với bản thân.
34
