khai thác để phê bình trong các cuộc bút chiến.
Napoleon Bonaparte (1769-1821), hoàng đế Pháp từng đưa quân chinh
phạt khắp châu Âu.
Giuseppe Garibaldi (1807-1882), anh hùng dân tộc Ý, người cầm đầu
đội quân tình nguyện đấu tranh cho sự thống nhất nước Ý thu được nhiều
thắng lợi trước quân đội chính quy của các triều đình thời bấy giờ. Tiểu sử
của Garibaldi có nhiều điểm trùng hợp với cuộc đời ông nội Settembrini
theo lời kể của ông văn sĩ ở phần Nỗi sợ dâng cao. Hai người ông và chuyến
đò tranh tối tranh sáng ở chương bốn.
Hồi đầu thế kỷ XX những người Tân Thổ Nhĩ Kỳ dấy động lên ở Đế
chế Osman một phong trào cải tổ đòi tự do, thành lập nhà nước hợp hiến với
mục đích lâu dài là thống nhất các dân tộc theo đạo Hồi. Năm 1907 họ thành
công trong việc tập hợp một số nhóm đối lập hoạt động bí mật lại dưới sự
lãnh đạo của mình. Ngày 23-7-1908 quân đội Macedonia dưới sự chỉ huy
của các sĩ quan Tân Thổ Nhĩ Kỳ nổi lên làm một cuộc cách mạng và uy hiếp
cả thủ đô Istanbul, khiến vua Thổ là Sultan Abd al Hamid II phải nhượng bộ
và chịu tái lập Hiến pháp. Cuối tháng ba năm 1909, sau cuộc phản công
không thành chống phong trào cách mạng vị Sultan này đã bị lật đổ hẳn.
Tức Sultan Abd al Hamid II (1842-1918), vua Thổ khi tại vị có chính
sách thân Đức.
Ủy ban Balkan thời đó là một tổ chức gồm những nhân vật có uy tín
trong các lĩnh vực kinh tế, xã hội và chính trị chịu ảnh hưởng của Ban ngoại
vụ Anh, chủ yếu nhằm hỗ trợ các hoạt động kinh doanh của tư nhân Anh ở
vùng Balkan.
Reval là tên cũ tiếng Đức của thành phố Tallinn, thủ đô Estonia.
Edward VII (1841-1910), vua nước Anh, trong chuyến thăm Reval
năm 1907 đã có những thỏa thuận nhằm cải thiện mối bang giao giữa Anh
và Nga thời đó.
Năm 1908 Đế chế Áo-Hung đã thôn tính hoàn toàn Bosnia và
Herzegovina.
Tức Nicholas II (1868-1918), Sa hoàng Nga từ năm 1894 đến năm
1917.
