Âm nhạc ư? Ông vừa mới hỏi tôi có phải là người yêu nhạc không? Nếu như
ông thích dùng từ ‘người yêu nhạc’,” (Hans Castorp không nhớ là mình đã
dùng từ này), “thì khái niệm ông chọn không phải là dở, nó mang nét tình
cảm lãng mạn nhẹ nhàng. Vâng, tôi thừa nhận tôi là người yêu nhạc, tuy
nhiên cũng phải nói thêm rằng tôi không đặc biệt đánh giá cao môn nghệ
thuật này - không thể so sánh được với tình yêu và lòng trân trọng tôi dành
cho ngôn từ, phương tiện chuyển tải tư tưởng, công cụ trong tay người trí
thức, mũi cày của tiến bộ… Âm nhạc… là hình thức diễn đạt nửa vời, thể
hiện mập mờ, vô trách nhiệm, bàng quan. Chắc ông lại muốn phản đối tôi
rằng âm nhạc cũng có khả năng biểu cảm rõ ràng minh bạch. Nhưng thiên
nhiên cũng tự thể hiện mình rất rõ ràng, một dòng suối nhỏ chảy róc rách
cũng trong trẻo rành mạch lắm chứ, có điều nó chẳng giúp ích gì được cho
chúng ta. Đó không phải là cái rõ ràng minh bạch đích thực, sự trong trẻo ấy
rất trừu tượng, chẳng nói lên được điều gì và cũng chẳng chịu bất cứ ràng
buộc nào, một sự trong trẻo vô trách nhiệm, thực chất rất nguy hiểm bởi nó
quyến rũ và ru ngủ… Hãy cứ để âm nhạc khai thác những xúc cảm dồi dào!
Vâng, nó sẽ giúp cho tình cảm chúng ta cháy bùng lên. Nhưng điều chúng ta
cần lại là nhóm lên ngọn lửa trí tuệ kia! Chúng ta cứ tưởng lầm rằng âm
nhạc lôi cuốn và thúc đẩy, kỳ thực tôi ngờ rằng nó chỉ khiến con người ta xa
lánh sự đời. Các ông hãy để tôi đi đến kết luận tối hậu: Tôi mang một mối ác
cảm về chính trị đối với âm nhạc.”
Tới đây thì Hans Castorp không thể đừng được mà phải đập tay vào đầu
gối và kêu lên rằng cả đời chàng chưa nghe thấy một lý lẽ tương tự bao giờ.
“Mặc dầu vậy xin ông hãy cứ thử cân nhắc!” Settembrini mỉm cười bảo.
“Âm nhạc là liều thuốc nâng cao tinh thần vô giá, là sức mạnh lôi cuốn và
thúc đẩy người ta tiến lên phía trước, nếu như tác động của nó đã có sự
chuẩn bị trước về tư tưởng. Nhưng văn học phải đi trước mở đường. Âm
nhạc tự mình nó không làm cho thế giới tiến bộ được. Âm nhạc tách riêng ra
thậm chí còn nguy hiểm nữa. Đặc biệt đối với cá nhân ông, ông kỹ sư, âm
nhạc là một nguy cơ tuyệt đối. Tôi đã đọc thấy điều đó trên nét mặt ông khi
vừa mới bước ra ngoài này.”
