chẳng cần quan tâm tới làm gì. Ngược lại trong trường hợp khác, khi cái quá
trình tan chảy và hòa nhập này thất bại, không có khả năng và cũng không
muốn thành hình, thì ai, bác sĩ Krokowski hỏi, ai dám nói rằng đây chẳng
phải là một minh họa hiếm hoi và quý giá hơn nhiều cho khoa học? Bởi vì
trong trường hợp này hai nhóm động lực đối chọi của nội tâm, cả khao khát
yêu đương lẫn sức kháng cự tinh thần mà trong đó cảm giác hổ thẹn và ghê
tởm đóng vai trò chủ đạo, đều mang trong mình sự căng thẳng dồn nén và
niềm say mê hiếm thấy vượt ra ngoài tầm vóc tiểu tư sản tầm thường, và,
cày sâu xuống dưới đáy linh hồn, cuộc đấu tranh giữa chúng cản trở sự hình
thành cảm giác an toàn, yên ổn và hợp đạo lý, là những yếu tố đảm bảo cho
sự hài hòa, để những ham muốn trái khoáy khép mình trong khuôn khổ đời
sống ái tình mực thước. Cuộc đấu tranh giữa tiết hạnh và dục vọng - vì xét
cho cùng đây là một cuộc chiến giữa hai thế lực đối chọi này trong tâm hồn
con người - có thể dẫn đến kết cục nào? Nhìn bề ngoài tưởng đâu nó luôn
kết thúc với phần thắng thuộc về tiết hạnh. Nỗi sợ, tính đoan chính, thói
quen ghê tởm nhục dục, nhu cầu giữ mình trong sạch, tất cả những điều ấy
xúm vào áp bức tình yêu, giam cầm nó trong bóng tối, chỉ miễn cưỡng đáp
ứng một phần những đòi hỏi bấn loạn của nó, kìm hãm sức mạnh và tính đa
dạng vốn là bản chất của tình yêu, cản trở nó xâm nhập vào nhận thức để
chuyển thành hành động. Có điều chiến thắng của tiết hạnh chỉ mang tính
hình thức và phải trả bằng một giá đắt, vì tiếng gọi của tình yêu không cho
phép ai bịt miệng mình, không để bị ai cưỡng bức, tình yêu chịu sự đè nén
không bị tiêu diệt mà tiếp tục tồn tại trong âm thầm chịu đựng, từ những ngõ
ngách tối tăm sâu thẳm nhất nó mưu toan tìm cách thỏa mãn nguyện vọng
của mình, phá vỡ vòng cương tỏa của tiết hạnh để có thể xuất đầu lộ diện, dù
rằng dưới hình hài khác, hoàn toàn biến đổi… Vậy thì tình yêu bị cấm đoán
và đàn áp xuất hiện trở lại trong hình hài nào, núp dưới tấm mặt nạ nào? Bác
sĩ Krokowski cất cao giọng hỏi và đưa mắt thách thức nhìn một lượt quanh
các dãy ghế, làm như muốn nhận được câu trả lời nghiêm túc từ cử tọa.
Kỳ thực sau tất cả những diễn giải lòng thòng kia câu hỏi tu từ ấy chỉ là
một biện pháp để làm tăng thêm sự hồi hộp của thính giả, chứ ngoài ông ta
ra chẳng ai biết đằng nào mà trả lời, điều ấy đã rõ mười mươi. Với đôi mắt
