người Ý, thấy mở ra trước mắt mình cả một thế giới khác lạ đầy những điều
mới mẻ.
Settembrini kể về ông nội mình, một luật sư ở Milan, nhưng nổi tiếng chủ
yếu nhờ những hoạt động chính trị như làm báo và diễn thuyết, tóm lại là
một nhà ái quốc, một nhân vật đối lập giống như cháu nội, chỉ có điều hoạt
động chống đối của người ông ở quy mô rộng lớn và táo bạo hơn nhiều. Bởi
trong khi Lodovico, như ông này cay đắng tự nhận, buộc phải giới hạn cuộc
sống của mình trong phạm vi an dưỡng đường ‘Sơn trang’ và tạm hài lòng
với việc dùng vũ khí trào phúng đả phá ngu dốt và lạc hậu cũng như vinh
danh lao động để phục vụ một nhân loại toàn thiện toàn mỹ, thì người ông
đã có những hoạt động thiết thực chống lại chính quyền phong kiến, bí mật
tìm cách lật đổ triều đình Áo và Liên minh thần thánh là những thế lực thời
đó tròng cái ách nô lệ nặng nề lên tổ quốc bị chia năm xẻ bảy của ông.
Giuseppe Settembrini là thành viên hăng hái của một hội kín có phạm vi
hoạt động trải rộng khắp nước Ý, một Carbonaro
, Settembrini đột nhiên hạ
giọng, cứ như thể bây giờ nhắc đến tổ chức này cũng vẫn còn nguy hiểm.
Tóm lại, theo lời kể của người cháu nội hai chàng trai trẻ mường tượng ra
Giuseppe Settembrini là một nhân vật sục sôi nhiệt tình cách mạng và có
phần hơi hắc ám, một đầu sỏ trong các âm mưu bạo động chống chính
quyền, và tất cả lòng trân trọng mà họ phải thể hiện ra theo phép lịch sự
cũng không đủ để xóa đi nét hoài nghi đầy ác cảm, thậm chí gần như nỗi ghê
sợ trên gương mặt họ. Tất nhiên đây là một tình huống khác thường: những
điều họ được nghe kể đã xảy ra trước đó cả trăm năm rồi, đã thuộc về lịch
sử, dĩ nhiên khi học lịch sử họ đã được làm quen với hình ảnh những nhà
cách mạng yêu tự do bất khuất đấu tranh chống ách áp bức của bạo chúa,
nhưng họ chẳng bao giờ ngờ rằng có lúc được tiếp xúc với những nhân vật
ấy một cách trực tiếp và con người đến thế. Cả những âm mưu bí mật và nổi
loạn của người ông, theo lời kể của người cháu, cũng bắt nguồn từ lòng yêu
tổ quốc, với mong muốn giải phóng và thống nhất đất nước, đúng thế, những
hoạt động mang tính lật đổ kia chẳng qua chỉ là thành quả tuôn trào từ lòng
ái quốc đáng ca ngợi của người ông, và dù cho hai anh em họ, mỗi người
một kiểu, đều thấy sự kết hợp giữa nổi loạn và yêu nước là một điều hết sức
